Administracija Donalda Trumpa razmatra značajna smanjenja budžeta za NASA-u, s predloženim rezom od 50% za naučne programe agencije u fiskalnoj godini 2026. Takvo smanjenje sredstava ne bi samo ograničilo NASA-inu mogućnost provođenja istraživanja, nego bi ozbiljno ugrozilo i njenu izvornu stratešku ulogu u jačanju američkih interesa u svemiru.
Privatizacija na mala vrata
Ovi rezovi zapravo su dio šire strategije sadašnje administracije kojom se žele preusmjeriti prioriteti svemirske agencije, umjesto na naučne misije, veći naglasak stavlja se na partnerstva s komercijalnim sektorom. U tom naglasku, odnosno grmu, i leži zec: prisutnost, bukvalno u zgradi, Muskovih emisara da ugrabe značajni dio poslova. Time bi se promijenila izvorna ideja koju je Kongres imao u vidu kad je 1958. godine osnovao vladinu agenciju kao vodeću instituciju za svemirska istraživanja s izravnim finansiranjem vlade.
Međutim, kako su se vijesti o ovim potencijalnim rezovima proširile naučnom zajednicom, izazvale su uzbunu i snažne reakcije.
"Ako se ovo provede, to bi bilo ništa manje nego događaj nivoa izumiranja za svemirsku nauku i istraživanje u Sjedinjenim Državama", izjavio je Casey Dreier, voditelj svemirske politike u Planetary Society. "Gubitak ovoliko novca, ovako brzo, nema presedana u historiji NASA-e. To bi prisililo na teške odluke, uključujući gašenje brojnih aktivnih, produktivnih i nezamjenjivih misija, zaustavljanje gotovo svih razvoja novih misija te decimiranje američke radne snage u području svemirske nauke."
Iako potpuna privatizacija NASA-e nije na javnom dnevnom redu, postoji trend prema outsourcingu određenih operacija privatnim firmama. Ovaj pomak omogućuje NASA-i da se fokusira na istraživanje dubokog svemira, dok rutinske misije prepušta privatnom sektoru. Kritičari tvrde da bi ovaj pristup mogao ugroziti NASA-ine naučne poduhvate i interese nacionalne sigurnosti, jer privatne firme mogu dati prednost profitabilnosti nad naučnim napretkom.
Saradnja ili preuzimanje?
SpaceX, pod vodstvom Elona Muska, ima ključnu ulogu u transformaciji sektora svemirskih istraživanja, posebno s aspekta ekonomičnosti upotrebe lansirnih raketa i projektima poput Starshipa. Ako ijedna firma ima mogućnost igrati važnu ulogu u budućnosti NASA-e, to je svakako SpaceX. Ništa ne bi bilo sporno osim trenutno Muskove uloge u transformaciji američke birokratije i potencijalnog utjecaja na dodjelu ugovora privatnim firmama. Trajna je zabrinutost oko mogućih sukoba interesa i monopolizacije svemirskih usluga od strane firmi poput SpaceX-a.
SpaceX ima nedvojben utjecaj na projekte NASA-e. Muskova firma uspjela je drastično smanjiti troškove lansiranja zahvaljujući razvoju raketa za višekratnu upotrebu. Jedno lansiranje SpaceX-a košta oko 62 miliona dolara, što je znatno povoljnije od konkurentske ponude United Launch Alliance koja je skuplja za gotovo trećinu. NASA je zahvaljujući toj uštedi mogla povećati broj naučnih misija i preusmjeriti dio proračuna u druge istraživačke projekte, piše Bug.
Program Starship firme SpaceX nudi mogućnosti za misije velikih razmjera, poput slanja teških naučnih eksperimenata na Mjesec ili Mars. Ova sposobnost mogla bi promijeniti obim i doseg naučnih istraživanja u svemiru, otvarajući nove horizonte za NASA-ine naučne ciljeve. Pružanjem pouzdanog i učestalog pristupa svemiru, SpaceX je olakšao raspoređivanje brojnih naučnih tereta i eksperimenata. Tako SpaceX-ova letjelica Dragon redovno dostavlja istraživačke materijale i opremu na Međunarodnu svemirsku stanicu, što je ključno za održavanje naučnih aktivnosti u orbiti.
