U Beogradu, na Terazijama, zakazan je protest protiv iskopavanja litijuma, “Rudnika neće biti“, za subotu, 10. augusta 2024. od 19 sati, a ovo okupljanje javnost u Srbiji očekuje sa ogromnom pažnjom.
Skup organizuju udruženja građana prepoznata kao borci protiv zagađenja, poput SEOS-a, Ekostraže, Ne damo Jadar… Oni su i organizatori serije protesta u četrdesetak gradova u Srbiji čija kruna, a i prekretnica, treba da bude subotnji skup u Beogradu, piše Danas.rs.
Kao i na okupljanjima širom Srbije, organizatori su na protest u Beogradu, pozvali sve građane Srbije koji su protiv iskopavanja litijuma, bez obzira na političko i ideološko opredjeljenje.
Bez stranačkih obilježja
"Ovo je protest za dobrobit svih građana. Političari i stranački aktivisti su dobrodošli, ali bez stranačkih obilježja. Mole se učesnici protesta da dođu sa transparentima, ekološkim porukama i isključivo sa zastavama Srbije, dakle bez zastava drugih zemalja i poruka koje deheterogenizuju masu. Vrijeme je da naučimo da pošaljemo poruku da narod Srbije stoji ujedinjen i svako nosi svoj dio odgovornosti“, saoćtili su organizatori.
Napomenuli su i da se ekološke organizacije koje organizuju proteste odriču isticanja sopstvenih obilježja i logotipova kako ne bi došlo do tumačenja protesta kao samopromocije.
Moto okupljanja je „Rudnika neće biti, kopati nećete. Rio Tinto m’rš iz Srbije!“
Kao govornici najavljeni su Ljiljana Bralović iz Saveza ekoloških organizacija Srbije (SEOS), glumica Svetlana Ceca Bojković, kao i Dragana Đorđević, naučna saradnica Instituta za hemiju.
Voditelj će biti glumica Jelena Stupljanin, a na binu će se posljednji popeti Zlatko Kokanović, aktivista udruženja „Ne damo Jadar“, koji će demonstrante u 20 sati obavijestiti i šta dalje.
Nebojša Petković iz istog udruženja rekao je medijima da će nakon protesta u Beogradu krenuti u blokade, ali nije otkrio koje tačke će biti blokirane.
Glavni zahtjev protesta je da se zakonom ustanovi trajna zabrana kopanja litijuma i bora na teritoriji Srbije.
Rok od 40 dana
Kako organizatori ističu 10. augusta ističe rok od 40 dana jer su zahtjev Vladi Srbije da spriječi gaženje sopstvene odluke da obustavi Projekat Jadar, odnosno otvaranje rudnika litijuma multinacionalne kompanije Rio Tinto kod Loznice, u dolini rijeke Jadar, predali 1. jula na pisarnici u Nemanjinoj.
U međuvremenu, počev od okupljanja u Loznici, održan je niz posjećenih skupova u više od 40 gradova u Srbiji, a ključnim za porast masovnosti se smatra protest u Valjevu od 23. jula.
Okupljeni na centralnim gradskim trgovima, građani su nosili parole i uzvikivali poruke protiv projekta kojim se u dolini Jadra na zapadu Srbije predviđa otvaranje podzemnog rudnika litijuma.
Čula se himna „Bože pravde“, a govornici su bili i sa desnice i sa ljevice, proteste su podržala i lijeve i desne stranke, građansko liberano udruženje javnih ličnosti Proglas, kao i desni intelektualci iz Pokreta za odbranu KiM.
Javno su proteste podržale i poznate ličnosti poput glumaca Jelisavete Seke Sablić i Nenada Jezdića, akademika i dramskog pisca Dušana Kovačevića, režisera Gorana Markovića, košarkaša Vladimira Štimca, univerzitetskih profesora Mila Lompara, Ratka Ristića, Branimira Jovančićevića, Duška Kuzovića, Lazara Krička, košarkaškog trenera Duška Vujoševića, pisca Gojka Božovića, sociologa Jove Bakića…
Subota, Terazije@nedamojadar @znamodanedamo @EkoStraza @maricaziva @cikafranjo @MIROLJUBPOPOVI1
— bane (@BaneJevticBane) August 9, 2024
...i svi ostali 💪❤️ pic.twitter.com/iAF8LeqoUX
Reakcija vlasti
Sa druge strane, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić u nizu javnih obraćanja, između ostalog, isključio je mogućnost lokalnog referenduma o rudniku u Loznici, ali je govorio o tome da je spreman da pomogne u pokretanju referenduma o sopstvenom razriješenju.
Vučić je optužio opoziciju i strane službe da stoje iza pokušaja nasilne smjene vlasti u Srbiji i da tu nije riječ o litijumu.
Mediji bliski Vučiću objavili su da je u toku i akcija rušenja Vučića „kodnog imena Pad zida“, u kojoj navodno učestvuje i SPS Ivice Dačića, Vučićevog koalicionog partnera.
Ubrzo je nezvanično potvrđeno da je sa funkcije v.d.direktora JP Srbijašume smijenjen Igor Braunović, blizak Dačiću i umjesto njega imenovan naprednjak Krsto Janjušević.
- Tanka je linija od litijuma do litija. Zato, braćo, samo napred, u borbu! Sloboda ili smrt! - rekao je Igor Braunović.
— predrag popovic (@popovic_predrag) August 8, 2024
Zato će ga, verovatno, Vlada Srbije na današnjoj sednici smeniti s mesta direktora Srbijašuma. pic.twitter.com/DhVcdZqieN
Društvenim mrežama kružio je snimak Braunovića u kome priča protiv kopanja litijuma i litijum upoređuje sa litijama u Crnoj Gori (kojima je razvlašćen predsednik CG Milo Đukanović).
Dačić, koji je i ministar policije, u četvrtak kasno popodne se oglasio saopćenjem i podržao Vučića, kao što su to morali da učine i svi važniji funkcioneri u SNS.
U petak je glavni javni tužilac Višeg javnog tužilaštva u Beogradu Nenad Stefanović izjavio da nasilje na ulicama glavnog grada neće biti tolerisano i pozvao učesnike protesta najavljenog za 10. august 2024. godine u Beogradu da svoje pravo na mirno okupljanje iskoriste u skladu sa Ustavom i zakonima.
Vlada Srbije otvorila je call centar u kome građanima lično Dubravka Đedović, ministarka energetike, odgovara na pitanja u vezi litijuma, a imenovan je i tim ljekara koji treba da se izjasne o zdravstvenih rizicima.
Podsjećanja radi, odlukom Ustavnog suda 11. jula vraćen je na pravnu snagu projekat Jadar, privremeno obustavljen uredbom Vlade početkom 2022. nakon velikih protesta protiv litijuma.
Ispred Ustavnog suda tada je održan protest koji je bio malo posjećen. Ubrzo, 19. jula, u prisustvu njemačkog kancelara Olafa Scholza, u Beogradu je potpisan između Srbije i EU Memorandum o kritičnim sirovinama i lancima snabdijevanja, koji je protumačen kao predugovor za rad rudnika i fabrike litijumskih baterija.
