U Srbiji je Tužilaštvo za organizovani kriminal u proteklih godinu dana procesuiralo 12 ljudi koji su bili dio kriminalnih grupa zbog izrađivanja lažnih PCR testova, rečeno je u tom tužilaštvu za Radio Slobodna Evropa (RSE).
Kako se navodi u odgovoru, u dva odvojena postupka procesuirano je ukupno 12 lica.
"Šest pripadnika organizovane kriminalne grupe uhapšeno je 16. augusta 2020. godine, kod njih je nađeno 16 falsifikovanih PCR testova. Sva lica iz te grupe su osuđena, od toga pet pravosnažno, dok jedno lice čeka pravosnažnu presudu", navelo je srpsko Tužilaštvo za organizovani kriminal.
Drugi postupak, kojim je obuhvaćeno šest lica je u toku, dodaje se u odgovoru za RSE.
Organizovane kriminalne grupe na Zapadnom Balkanu, prema dostupnim podacima, uspješno "savladavaju" izazove koje je pandemija korona virusa stavila pred njih.
Sa ograničavanjem kretanja i uslovljavanjem ulazaka u veliki broj država uz negativni PCR test, na internetu je moguće pronaći oglase za prodaju lažnih negativnih PCR testova na prisustvo koronavirusa.
Na mreži Telegram postoji desetak objava u okviru javnih i privatnih grupa u kojima se nude na prodaju falsifikovani negativni PCR testovi.
U jednoj takvoj grupi, navodi se da je cijena testa 30 eura.
Kriminal van i preko granica
Granična policija Bosne i Hercegovine saopštila je krajem marta da je od septembra 2020. do 31. marta 2021. godine tokom obavljanja provjera otkrila više od 80 nalaza PCR testa na koronavirus, za koje postoji sumnja da su falsifikovani.
Najviše falsifikovanih testova, kako je saopšteno, nađeno je kod državljana Turske, Kine, Severne Makedonije, Njemačke i Slovenije.
Makedonski servis RSE izvještavao je u više navrata o slučajevima falsifikovanih negativnih PCR testova u toj zemlji.
U proteklih nekoliko mjeseci, makedonska policija otkrila je 50 falsifikovanih PCR testova na graničnom prelazu prema Bugarskoj, 30 na graničnom prijelazu Blace prema Kosovu i nekoliko na graničnom prijelazu Tabanovce prema Srbiji.
Posljednji slučaj odnosi se na dvojicu makedonskih državljana, inače braću, koji su sa falsifikovanim PCR testovima pokušali da napuste zemlju letom sa Međunarodnog aerodroma "Skoplje", iako im je rješenjem Državnog sanitarnog i zdravstvenog inspektorata određena obavezna izolacija i liječenje u kućnim uslovima jer su oboljeli od COVID-19.
Kako za RSE kaže Saša Đorđević, koordinator za Srbiju i Crnu Goru Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala, nevladine organizacije koja se bavi odgovorom na organizovani kriminal, kriminalne grupe su se prilagodile pandemiji i sada na njoj ostvaruju finansijsku dobit.
"Nije bilo zaključavanja za organizovani kriminal. Kriminalne grupe su na početku pandemije nastavile da djeluju i prilagođavale su se novoj situaciji, dok sada profitiraju od pandemije, posebno od ilegalne trgovine narkoticima, visokotehnološkog kriminala, kao i od proizvoda za kojima je povećana potražnja zbog COVID-19, poput PCR testova", kaže Đorđević.
Pandemijski izazovi za policiju
Bojan Elek, istraživač Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku, nevladine organizacije koja prati rad institucija u sektoru bezjbednosti, ocjenjuje za RSE da su organizovane kriminalne grupe po pravilu fleksibilnije od institucija sektora bezbjednosti.
"Organizovane kriminalne grupe su izuzetno fleksibilne tako da su se veoma brzo prilagodile", kaže Elek, ukazujući da je tokom pandemije također usljed ograničavanja kretanja došlo do skoka visokotehnološkog kriminala.
"Dakle sve vrste online prevara, krađe ličnih podataka, slično. Kako su se ljudi selili u online sferu, tako se i kriminal selio", navodi Elek.
Kada je riječ o srbijanskoj policiji, Saša Đorđević ističe da je ona danas fleksibilnija da odgovori na izazove u odnosu na početak pandemije.
"Nasuprot, policijski i tužilački rezultati u suzbijanju korupcije tokom pandemije su slabiji, dok netransparentne nabavke medicinske opreme samo podižu sumnju o korupciji", navodi Đorđević.
Saradnja Srbije sa EUROPOL-om
Saradnju srpske policije sa EUROPOL-om Saša Đorđević ocjenjuje kao dobru, pozivajući se i na nalaze Evropske komisije o međunarodnoj policijskoj saradnji. Sa druge strane, ističe da regionalna policijska saradnja zavisi od bilateralnih političkih odnosa Srbije i susjednih zemalja.
"Srbija je imenovala oficira za vezu i potpisala sporazum o strateškoj i operativnoj saradnji sa EUROPOL-om. Redovno se razmenjuju informacije sa EUROPOL-om putem mrežne aplikacije za sigurnu razmenu podataka (SIENNA), uglavnom o terorizmu i ilegalnim migracijama", navodi Đorđević.
U tom smislu, postoje i konkretni podaci.
"U drugoj polovini 2020. godine, EUROPOL i srpska policija su razmijenili oko 4.000 informacija. Također, Srbija je dio međunarodnih policijskih operacija pod kišobranom EUROPOL-a, kao što je SHIELD u decembru 2020. godine kada je demontirano 25 organizovanih kriminalnih grupa širom Evrope zbog trgovine falsifikovanim i zloupotrebljenim lijekovima i doping supstancama", reči su Đorđevića.
Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije saopštilo je 21. aprila da se ministar Aleksandar Vulin u Beogradu sastao sa izvršnom direktoricom EUROPOL-a Katrin de Bol.
Tema sastanka je bio nastavak saradnje u oblasti borbe protiv organizovanog kriminala i terorizma.
Ministarstvo, međutim, do zaključenja ovog teksta nije odgovorilo na pitanja Radija Slobodna Evropa o saradnji sa nadležnim institucijama država u regionu i EUROPOL-om.
Regionalna saradnja opterećena politizacijom
Istraživač Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku Bojan Elek kao glavni problem u borbi protiv organizovanog kriminala na prostoru Zapadnog Balkana vidi politizaciju sektora bezbjednosti, odnosno to što policija radi selektivno pod utjecajem politike.
Ključni su, ističe – međusobno povjerenje i saradnja između institucija različitih država.
"Saradnja je ključna stvar u vezi sa borbom protiv organizovanog kriminala, jer na Zapadnom Balkanu kriminalne grupe fenomenalno sarađuju i svaki problem u komunikaciji između policije, tužilaštva i sudova u regionu daje podsticaj kriminalnim grupama, to jest olakšava im rad", navodi Elek.
Europol navodi da će u bliskoj budućnosti organizirani kriminal vjerojatno povećati svoj globalni doseg, postati fluidniji i digitaliziraniji te kao takav otvoreniji za raznolikost i konkurenciju.
Dodatni izazov u regionalnoj saradnji u borbi protiv organizovanog kriminala, ističe Elek, predstavlja odsustvo saradnje Srbije i Kosova po tom pitanju.
"Za Srbiju konkretno, ogroman problem je i odnos sa Kosovom, budući da je Kosovo, ako mogu tako da kažem 'crna rupa' u toj bezbjednosnoj arhitekturi regiona, budući da nije članica brojnih regionalnih inicijativa, nema direktne saradnje između Srbije i Kosova i tu je ogroman prostor za zloupotrebu od strane organizovanih kriminalnih grupa", navodi Elek.
Srbija je svojom kampanjom do sada spriječila Kosovo da se učlani u međunarodne institucije INTERPOL i UNESCO (Organizacija ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu), uz podršku, između ostalih Rusije i Kine.
Pokušaji Kosova da se pridruži INTERPOL-u traju od 2010. godine. Saradnju sa INTERPOL-om Kosovo trenutno ostvaruje jedino putem UNMIK-a.
Upozorenja iz EUROPOL-a
Na kriminalne radnje i prodaju lažnih negativnih PCR testova na teritoriji Evropske unije upozorio je početkom februara ove godine EUROPOL.
"Dokle god su na snazi restrikcije putovanja usljed pandemije, veoma je izgledno da će kriminalci iskoristiti priliku da izrađuju i prodaju lažne certifikate o testiranju na COVID-19", naveo je EUROPOL 1. februara 2021, u saopštenju za medije.
Kako je saopšteno, prevaranti su sposobni da izrade falsifikovana i lažne dokumente visokog kvaliteta "zahvaljujući dostupnim široko rasprostranjenim tehnološkim sredstvima".
EUROPOL je također krajem prošle godine upozorio i na mogućnost kriminala povezanog sa vakcinama.
U saopštenju objavljenom 4. decembra 2020. EUROPOL je naveo da se šverc farmaceutskih proizvod odvija "u velikom obimu" i da je "vrlo unosan za organizovane kriminalne grupe" koje su uključene u te kriminalne aktivnosti.
