Riječ je o arheološkom lokalitetu do sada potpuno misterioznom, jer se ne spominje u poznatim historijskim izvorima.
– Istraživali smo lokalitet površine više od 40 hektara na lokalitetu Orlovine, u neposrednoj blizini hidroelektrane na Drini i otkrili izuzetno dobro očuvane ostatke vizantijske bazilike, ogromne trobrodne crkve, površine oko 800 kvadratnih metara, koja potiče vjerovatno iz šestog vijeka. Ali, nije riječ samo o crkvi, već o utvrđenom naselju sa kompletnom infrastrukturom koje je okružuje, tako da je moguće da je u pitanju administrativni centar i episkopsko sedište – počinje priču Radivoje Arsić, arheolog valjevskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture, prenosi Blic.
On je zajedno sa kolegama iz Čačka nastavio istraživanje koje je prije šest godina započeo profesor Dejan Radičević sa beogradskog Filozofskog fakulteta.
Iako su, arheološki gledano, Orlovine jedan od najvećih ranovizantijskih lokaliteta u Srbiji, one su i dalje nepoznanica za istorijsku nauku, jer se utvrđenje i crkva ne spominju ni u kakvim dokumentima. Lokacijski, one se nalaze na poznatom antičkom putu od Dalmacije do Sremske Mitrovice, koja je predstavljala granični limes između carstva i varvara, ali opet nisu zabilježene u pisanim izvorima. Nova otkrića arheologa, međutim, svjedoče o nesumnjivom značaju.
– O tome nam govori oltarski dio crkve, sa sjedištima za sveštenstvo i episkopa, što ukazuje na značaj ovog objekta. Okolo se nalazi više objekata od kojih su neki spratni, ali su urušeni. Još ne znamo čemu su služili, ali pretpostavljamo da je jedan od njih bio episkopski dvor, jer je vezan direktno za crkvu. U blizini su i ostaci velike cisterne za vodu koja je snabdijevala dio naselja ili cijelo naselje. Sačuvan je i dio kanala za vodu koji prolazi kroz crkvu i vjerovatno je vodio do krstionice ‒ objašnjava Arsić.
Dublje kopanje u dijelu gdje se nalazila bazilika, i to po tragu pljačkaša koji su probili pod crkve, arheologe je dovelo i do posebne atrakcije lokaliteta – grobnica crkvenih velikodostojnika.
– Međutim, ne isključujemo mogućnost da u pitanju nisu bili pljačkaši grobnica, već Romeji, tadašnji žitelji naselja, koji su pred najezdom Avara napuštajući utvrđenje sami otvorili grobnice i iz njih ponijeli sve što je bilo od religijske važnosti. Moguće je i da su ekshumirali crkvene velikodostojnike koji su tu bili sahranjeni ‒ smatra valjevski arheolog.
Do sada otkriveni materijalni tragovi upućuju na to da je čitav kompleks spaljen krajem 6. vijeka, upravo tokom jedne od varvarskih najezdi. Ali, jedan detalj otkriva da su novi žitelji Orlovina dva ili tri vijeka kasnije, ipak znali šta tu postoji i zašto je to važno.
– Riječ je o grobu iz 8. ili 9. vijeka, u kojem počiva osoba dječjeg uzrasta sahranjena na hrišćanski način. Na sebi je imala nakit, što ukazuje na pripadnost višem sloju. To ukazuje da je vjerovatno već u to vrijeme postojao dio stanovništva vezan za hrišćanstvo, Sloveni koji nisu mogli da obnove crkvu, ali su bili svjesni njenog religijskog značaja i zato su dijete tu sahranili – otkriva sagovornik.
Sve ovo upućuje da su Orlovine nacionalni lokalitet od ogromnog značaja, naročito jer je do sada bio potpuno nepoznat. Nakon istraživanja, dodaje Arsić, do jeseni slijedi i konzervacija otrkivenog prostora i ostataka, kako bi potom mogao da bude stavljen i u turističku ponudu.
