Dok Covid-19 odnosi živote širom svijeta, odvija se fanatična naučna utrka za razvoj vakcine kojim bismo stali na kraj nevidljivom, ali i lukavom neprijatelju, koronavirusu SARS-CoV-2.
Prema podacima globalne organizacije CEPI (Koalicija za inovativna rješenja za pandemije), trenutno postoji 115 kandidata za cakcinu protiv Covida-19. Od tih 115 kandidata, 78 je potvrđeno kao aktivno, a 37 je nepotvrđeno. U toku je pet kliničkih eksperimenata: dva u SAD-u te tri u Kini gdje bi uskoro trebala početi još dva klinička pokusa. I farmaceutski divovi Sanofi i GlaxoSmithKline (GSK) prije nekoliko su dana najavili da udružuju snage kako bi razvili vakcinu protiv koronavirusa, a klinički eksperiment trebao bi početi u drugoj polovini ove godine.
Pažnja je sada usmjerena prema Velikoj Britaniji gdje oksfordski naučnici pod vodstvom prof. Sarah Gilbert iz Instituta Jenner ovih dana počinju sa svojim kliničkim eksperimentom. Optimizma im ne manjka pa je prof. Gilbert nedavno za londonski Times izjavila kako je 80 posto sigurna da će vakcina njenog tima biti dostupno već u septembru ove godine. Poređenja radi, većina ostalih vakcina trebala bi biti dostupna tek za 12 do 18 mjeseci.
SARS-Cov-2 je RNK (ribonukleinska kiselina) virus čiji genom sadrži manje od 30.000 “slova” A, T, G i C (adenin, timin, guanin i citozin). Naš genom je “knjiga” koja sadrži više od tri milijarde slova. Koronavirus SARS-CoV-2 najčešće se širi kapljičnim putem. Ako smo blizu zaražene osobe koja se zakašlje, virus lako prodire kroz naša usta, nos i oči.
Čestice virusa iz tih kapljica brzo pronalaze put do ćelija u organizmu. Kad uđe u ćeliju, virus je zarobi tako da čita njegov RNK i počinje stvarati proteine koji će pomoći u stvaranju novih kopija virusa. Kako infekcija napreduje, mehanizam ćelija stvara sve više kopija koronavirusa. Proizvode se nove i nove kopije virusa, a svaka zaražena ćelija može osloboditi milione virusa prije nego što se konačno raspadne i umre.
Većina infekcija Covida-19 uzrokuje temperaturu, što je način na koji se imunološki sistem bori kako bi uklonio virus. U teškim slučajevima imunološki sistem može pretjerano reagirati i početi napadati plućne ćelije. Upala pluća kod Covida-19 posebno je teška jer se razvija u oba plućna krila pa se pacijente često treba povezati na respiratore. Nažalost, ni to ponekad nije dovoljno pa oko 50 posto pacijenata na respiratoru izgubi bitku s Covidom-19.
Kako bi stali na put novom koronavirusu, naučnici ubrzano razvijaju različite tipove vakcina. No, sve vakcine u osnovi imaju isti cilj: potaknuti tijelo da proizvede antitijela koja ciljaju na virus SARS-CoV-2 kako bi ga spriječila da zarazi ćelije. Uobičajeno je da postupak razvoja vakcine traje desetak i više godina, pri čemu je dosad najbrže razvijena vakcina protiv ebole za koju je trebalo pet godina. No, sada nemamo ni toliko vremena pa je utrka za razvoj vakcine protiv Covida-19 bez presedana u povijesti medicine.
O tome najbolje govori podatak da su američke kompanije Inovio i Moderna najavile kliničke eksperimente s vakcinom samo nekoliko dana nakon što su 11. januara kineski naučnici objavili genetsku sekvencu novog koronavirusa. Tako je kompanija Moderna 16. marta u Seattleu i Atlanti počela klinički eksperiment u koji je uključeno 45 zdravih dobrovoljaca.
Za razliku od Moderninog, oksfordska vakcina ChAdOx1 nCoV-19 temelji se na adenoviralnom vektoru s informacijom za sintezu proteina S (“šiljak” na vrhu virusa). Vakcina se injektira u organizam i bezopasni virus inficira naše ćelije. One proizvode virusni S protein koji pobuđuje imunološki odgovor organizma: stvaraju se antitijela na SARS-CoV-2 koja se aktiviraju kad se zarazimo virusom.
Pristup sličan oksfordskom u razvoju vakcina ima i kompanija Johnson and Johnson u partnerstvu s američkim Ministarstvom zdravstva. No, bez obzira na to koja će vakcina biti prvo dostupno, nužno je da bude sigurna i učinkovita.
