Centralna banka Bosne i Hercegovine (CBBiH) objavljuje drugi krug projekcija ključnih makroekonomskih varijabli za 2021. i 2022. godinu. Procjenjuje da će ekonomski rast u tekućoj, i 2022. godini, biti snažniji u odnosu na projekcije iz maja 2021. godine, koje su rađene na osnovu tada dostupnih kvartalnih podataka sa kraja 2020. godine, i raspoloživih informacija do kraja aprila. Prema aktuelnoj projekciji (tabela 1), u 2021. godini se očekuje rast ekonomske aktivnosti od 5,8%, što je za čak 2,4 procentna poena više od projekcije prije šest mjeseci. Projekcija ekonomskog rasta za 2022. godinu je revidirana naviše za 50 baznih poena, u odnosu na prvi krug projekcija iz 2021. godine, do nivoa od 3,9%.
Tabela 1: Projekcije ključnih makroekonomskih agregata i inflacije:
Napomene: Pri izradi drugog kruga projekcija korišteni su raspoloživi zvanični statistički podaci zaključno s drugim kvartalom 2021. godine te raspoložive informacije i podaci visoke frekvencije do oktobra 2021. godine. Komponente BDP-a su realne varijable.
Dva su osnovna razloga ovako snažne korekcije projekcije ekonomske aktivnosti u 2021. godini. U odnosu na zvanične raspoložive podatke iz maja, u momentu izrade drugog kruga projekcija, pad ekonomske aktivnosti u 2020. godini je bio revidiran naniže sa -4,3%, na -3,2%. Kako je pad ekonomske aktivnosti u 2020. godini usljed pandemije, prema zvaničnim podacima, bio slabiji od inicijalno procijenjenog (za 1,03 milijarde KM), tako je i rast u 2021. godini, zbog baznog efekta, bio intenzivniji. Bazni efekat usljed revizije podataka za 2020. godinu je posebno snažan u slučaju investicija. Podaci iz statistike platnog bilansa CBBiH sugerišu da se pomenuti porast realnih investicija u 2020. godini odnosi na domaće investicije i investicije sektora vlade. Ostatak od cca 820 miliona KM za koje je revidirana naviše procjena ekonomske aktivnosti u 2021. godini posljedica je nastavka trenda snažnog oporavka u određenim pokazateljima visoke frekvencije, poput industrijske proizvodnje i izvoza roba, tokom cijele 2021. godine. U najvećoj mjeri, ovaj oporavak je posljedica snažnije nego očekivane strane potražnje tokom cijele 2021. godine, koja se ogleda i u značajnim korekcijama ekonomske aktivnosti u EU naviše. Konačno, na rast ekonomske aktivnosti u 2021. godini je značajno uticao i snažniji od očekivanog oporavka prihoda od turizma.
Uz ove korekcije projiciranih stopa ekonomske aktivnosti naviše, nivo realnog BDP-a BiH iz 2019. godine bi mogao biti premašen već krajem 2021. godine za čak 876 miliona KM (2,53%). Rast lične potrošnje u 2021. godini je zasnovan na pozitivnim pokazateljima vezanim za tržište rada, te projiciranom padu broja nezaposlenih lica, blagom rastu zaposlenosti i prosječne neto plate, te rastu doznaka iz inostranstva. U odnosu na prethodni krug projekcija, korigovali smo naviše oporavak lične potrošnje do kraja 2022. godine, prvenstveno usljed snažne revizije zvaničnih podataka za 2019. godinu u drugoj polovini 2021. godine. Prema zvaničnim podacima BHAS, lična potrošnja je nastavila snažno rasti i u prvoj polovini 2021. godine. Projekcija rasta lične potrošnje u 2022. godini je pod značajnim uticajem baznog efekta te očekivanih trendova vezanih za tržište rada, kreditnu aktivnost i doznake iz inostranstva. I dalje smo prilično konzervativni u pogledu trenda u stopi nezaposlenosti, ali i brzine kojom bi se radna snaga iz BiH mogla zapošljavati u EU u kratkom roku.
U 2022. godini očekujemo umjereniji rast realne ekonomske aktivnosti, zbog izostanka baznog efekta. Projekcija iz maja 2021. godine je korigovana naviše prvenstveno zbog očekivanja snažnije investicijske aktivnosti, koja je uslovljena visokom stopom ekonomskog rasta u 2021. godini, ali i otklanjanjem prepreka za snažniji ulazak stranih investitora. Ovdje posebno treba istaći konačno imenovanje Komisije za vrijednosne papire FBiH, čime su stvoreni osnovni preduslovi za snažniju aktivnost stranih investitora. S rastom ekonomske aktivnosti, u 2022. godini očekujemo ponovno produbljavanje vanjskotrgovinskog deficita. Međutim, očekujemo da će biti sporije u odnosu na pretpandemijski period zbog nešto bržeg rasta izvoza, u poređenju sa rastom uvoza.
U projekcijskom periodu očekuje se snažniji rast inflacije (tabela 1). Inflatorni šok, na čiju mogućnost smo ukazivali u prvom krugu projekcija u 2021. godini se materijalizovao. Iako se čini da je projicirana stopa inflacije od 1,7% u 2021. godini relativno niska, imajući u vidu snažan rast cijena energenata i hrane na međunarodnim tržištima, ali i cijena međunarodnog transporta roba, treba imati u vidu da je u BiH u prvom polugodištu i dalje bilježena deflacija. U značajnoj mjeri, zbog ovih deflatornih pritisaka u prvoj polovini 2021. godine, očekujemo jačanje inflatornih pritisaka u 2022. godini. Projekcije inflacije su konzistentne sa projiciranim trendom u ekonomskoj aktivnosti, cijenama iz terminskih ugovora za energente. Međutim, uprkos trenutno prevladavajućem viđenju da su inflatorni šokovi u Evropi tranzitorne prirode, i dalje postoje rizici snažnijih inflatornih šokova u BiH, posebno u srednjem roku. Rizici su naročito vezani za cijene električne energije u zemlji i efekte normalizacije monetarne politike Evropske centralne banke (ECB).
Naše dosadašnje projekcije su se pokazale vrlo konzistentnim, čak i u vanrednim okolnostima kakva je pandemija. Međutim, ne nalazimo se u klasičnom poslovnom ciklusu te i dalje naglašavamo da su procijenjene vrijednosti BDP-a i njegovih komponenti, te i ostalih makroekonomskih varijabli, izložene izuzetno visokom stepenu neizvjesnosti, koji je vezan uz razvoj epidemiološke situacije, snažne oscilacije u domaćoj i međunarodnoj potražnji, te poremećaje u međunarodnim transportnim i lancima snabdijevanja.
Naša ocjena mogućih odstupanja od trenutne projekcije ekonomske aktivnosti u 2021. godini je blago pozitivna, jer se može pokazati da su vanredno visoke godišnje stope rasta bh. izvoza obilježile cijelu 2021. godinu. Takođe, može se pokazati i da smo potcijenili oporavak lične potrošnje u tekućoj godini. Smatramo da su rizici od odstupanja trenutne projekcije ekonomske aktivnosti u 2022. godini izbalansirani. Od faktora koji bi mogli doprinositi reviziji projekcije ekonomske aktivnosti naviše već u prvom krugu projekcija u 2022. godini izdvajamo očekivanu znatno višu procijepljenost stanovništva, te nastavak trenda snažnog rasta industrijske proizvodnje i oporavka sektora usluga koji je vezan za dolazak inostranih turista. S druge strane, snažan inflatorni šok bi mogao odgoditi oporavak lične potrošnje, što bi bio i efekat novog vala pandemije i ograničavanje kretanja stanovništva. Dodatno, sužavanje fiskalnog prostora bi moglo negativno uticati na javne investicije, a produžavanje perioda slabe ekonomske aktivnosti bi usporavalo kreditnu aktivnost banaka. Na snažnije korekcije naših projekcija svakako da bi mogle imati uticaj i značajne revizije u zvaničnim podacima.
Do kraja novembra 2021. godine očekujemo i objavljivanje makroekonomskih projekcija CBBiH za 2023. godinu. U narednim sedmicama će biti objavljene projekcije ekonomskog rasta EU, što je jedna od ključnih varijabli koje predstavljaju stranu potražnju u našem modelu. Ne očekujemo značajne revizije trenutnih projekcija ekonomske aktivnost i u BiH za 2021. i 2022. godinu nakon objave jesenjeg kruga makroekonomskih projekcija za EU. Prema raspoloživim informacijama, izvjesno je da će i projekcije ekonomske aktivnosti u EU u 2021. godini biti značajno revidirane naviše u odnosu na proljetni krug projekcija.
