„Do sada se nikada nije osjećalo ono što se danas osjeća, ovoliki smrad“, opisuje Mićo Stokanović situaciju nakon uginuća više tona ribe u ribnjaku "Štrpci" u okolini Prnjavora, na sjeveru Bosne i Hercegovine (BiH).
Mićo živi u neposrednoj blizini ribnjaka u naselju Ukrinski lug. Kuća je, navodi za Radio Slobodna Evropa (RSE), puna djece i strahuje od zaraze od uginule ribe.
„To je katastrofa, to ne možeš po noći prozore da otvoriš, ne samo meni, već svima u naselju. Najgore je zbog male djece. Svaka kuća ima psa, oni idu i to jedu. Na kraju će nam donijeti zarazu kući u dvorište, a niko ništa ne preduzima“, priča Stokanović.
Na samim ribnjacima u gotovo isušenim bazenima pluta velika količina uginulog smuđa, šarana i tolstolobika koju niko već danima ne uklanja.
Šta je razlog uginuća?
U petak, 16. jula na prostoru ribnjaka su boravili i inspektori Inspektorata Republike Srpske (RS), jednog od entiteta u BiH, te inspektori opštinske inspekcije.
„Odgovornom licu je od nadležnog veterinarskog inspektora naloženo da u roku od 72 sata preduzme mjere na neškodljivom zbrinjavanju otpada, a u skladu sa uputama veterinarskog inspektora“, navodi se u odgovoru Inspektorata RS na upit RSE.
Ribnjacima u Prnjavoru upravlja preduzeće a.d. „Ribnjak“ koje se nalazi u stečaju od 20. juna 2020. godine.
U posljednjih godinu dana su se promijenila četiri stečajna upravnika. Posljednja stečajna upravnica „Ribnjaka“, Nataša Kosić, imenovana je na tu poziciju 15. jula.
Kosić nije željela dati izjavu za RSE, niti je dozvolila da o stanju u firmi govori bilo ko od preostalih radnika preduzeća.
U međuvremenu, Viši privredni sud u Banjoj Luci je 28. juna donio presudu kojom se zabranjuje prodaja, otuđenje i davanje u zakup imovine „Ribnjaka“ u stečaju.
„Imovina je protivpravno upisana na 'Ribnjak' a.d. Prnjavor i ista predstavlja vodno dobro od opšteg interesa, samim tim je vlasništvo Republike Srpske“, navodi se u odgovoru 16. jula iz Višeg privrednog suda na upit RSE.
Radnici, u nezvaničnom razgovoru, ne žele da budu imenovani, kažu da riba nije hranjena niti su čišćeni kanali koji bi obezbijedili dovoljnu količinu vode.
Zahtjev entitetskog Ministarstva
Dostavljnje informacija svim nadležnim organima o slučaju iz Prnjavora, zatražilo je entitetsko Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju u saopštenju emitovanom u petak, 16. jula popodne.
Ta institucija traži dostavljanje i informacija o preduzetim radnjama kako bi se sprečio dalji uticaj na životnu sredinu i zdravlje ljudi ekološkog incidenta u ribnjaku “Štrpci”.
“Ministarstvo u prethodnom periodu nije zaprimilo nikakve primjedbe i pritužbe o eventualnim nepravilnostima u ispunjavanju mjera propisanih ekološkom dozvolom”, zaključuje se u saopštenju.
Koga krive u Opštini?
Načelnik Opštine Prnjavor Darko Tomaš iz Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) za RSE ističe kako problem sa uginulom ribom treba da riješi preduzeće „Ribnjak“.
„Taj problem mora riješiti stečajni upravnik. Oni iz stečajne mase moraju rješavati svoje probleme. Ali, ukoliko inspekcija utvrdi da postoji zaista problem većih razmjera, kako su mediji prenosili zadnjih dana, mi smo spremni alarmantno da se uključimo i da zajedno sa njima riješimo taj problem. Ne bismo dozvolili da se to odugovlači“, naveo je Darko Tomaš za RSE.
Načelnik Prnjavora najavljuje i da će sazvati vanrednu sjednicu Skupštine Opštine na kojoj će se razmatrati situacija u preduzeću „Ribnjak“. On tvrdi da se zemljište koje koristi „Ribnjak“, "nezakonito nastoji uknjižiti u vlasništvo preduzeća", te da se tog zemljišta "pokušavaju dokopati lokalni tajkuni".
Sa druge strane u prnjavorskom ogranku Srpske demokratske stranke (SDS), u saopštenju od 15. jula, krive opštinsku vlast za stanje u ribnjacima.
„Za koju sa osnovom sumnjamo da usko sarađuju sa ranijim vlasnicima ’Ribnjak’ a.d. Prnjavor. Osnov za sumnju proizilazi prije svega u osnovnoj i očiglednoj činjenici da unazad devet godina, od kako je SNSD na vlasti u opštini, nije preduzeta niti jedna mjera radi zaštite ljudi i imovine, a u ovo vrijeme je došlo do najveće štete koja je ikada počinjena na području opštine Prnjavor“, poručuju iz SDS-a.
Koje su moguće posljedice?
Ogromna količina ribe koja je u procesu raspadanja može da ugrozi i zdravlje stanovništva ukoliko se podhitno ne ukloni, ističe za RSE Dragana Golub, vanredna profesorica u oblasti ekologije, zaštite biodiverziteta na Prirodno-matematičkom fakultetu u Banjoj Luci.
„Ta voda je sada puna mikroorganizama. Trebalo bi uraditi analizu vode iz tih ribnjaka, jer postoji opasnost od trovanja ukoliko bi voda sa velikom količinom mikroorganizama došla u kontakt sa pitkom vodom“, kaže profesorica Golub.
Voda iz ribnjaka se, po njenim riječima, može miješati podzemnim putem sa okolnim izvorima vode. Dodatnu opasnost predstavljaju najave kišnog vremena, što bi izvodnim kanalima vodu iz ribnjaka sprovelo do rijeke Ukrine. Ukrina od ribnjaka teče ka Opštini Derventa gdje se dalje ulijeva u rijeku Savu.
„Neophodno bi bilo da se ta riba prvo eliminiše. To mora da se vadi iz vode i da se na adekvatan način zbrine, deponuje ili spali. Onda u tom smislu slijede neki koraci u smislu oporavka tog područja“, poručuje Golub.
U Centru za životnu sredinu iz Banje Luke ističu da su prnjavorski ribnjaci primjer i nemarnog odnosa prema prirodnim resursima, s obzirom da se nalaze u prirodnom staništu mnogih životinja i da koriste resurse čak dvije rijeke, Vijake i Ukrine.
„Ovi ribnjaci su mnogo značajniji od same proizvodnje i prodaje ribe. Oni su značajni sa aspekta biodiverziteta, posebno su stanište velikog broja vrsta ptica. Nadam se da će se uključiti institucije na svim nivoima vlasti da se što prije ova ekološka katastrofa zaustavi i da se spriječe dalje posljedice“, kaže za RSE potpredsjednica Centra za životnu sredinu Jelena Ivanić.
Ivanić ističe da je potrebno do kraja istražiti pomor ribe u prnjavroskim ribnjacima, te utvrditi i sankcionisati odgovorne.
„Slična situacija je zadesila i ribnjak 'Bardača' kod Srpca, na sjeveru BiH. Nadam se da i ovi ribnjaci neće doživjeti istu sudbinu“, poručila je Ivanić.
Šta je poznato o ribnjaku kod Prnjavora?
Ribnjak je kod Prnjavora osnovan još 1903. godine. U sadašnjem obliku izgrađen je šezdesetih godina prošlog vijeka u potpuno državnom vlasništvu.
Procesom privatizacije u septembru 2001. je u sudski registar upisan kao akcionarsko društvo.
