Kosovski Srbi treći dan zaredom blokiraju puteve oko graničnih prelaza na sjeveru - Jarinje i Brnjak - zbog odluke Vlade Kosova od 20. septembra da svi vlasnici automobila sa srpskim registarskim tablicama moraju da imaju probne tablice dok upravljaju vozilom na teritoriji Kosova.
Na ovim prelazima se sve vrijeme nalaze i pripadnici Specijalne policije Kosova, koji su u pripravnosti.
Dodatno nezadovoljstvo Srba sa sjevera izaziva i to što se ovom odlukom Vlade Kosova predviđa i oduzimanje "nelegalnih" registarskih tablica sa gradovima na Kosovu a koje izdaje Srbija.
Ove tablice su se do sada koristile samo u četiri opštine sa srpskom većinom na sjeveru Kosova: Sjeverna Mitrovica, Zvečan, Leposavić i Zubin Potok.
Od 15. septembra ne mogu da se koriste ni statusno neutralne KS (Kosovo) tablice, već isključivo RKS (Republika Kosovo).
Kako je reagovao visoki predstavnik EU?
Evropska unija poziva na hitnu deeskalaciju na sjeveru Kosova, navodi se u saopštenju šefa evropske diplomatije Josepa Borrella.
"Svaka provokacija ili jednostrana akcija mora se izbjeći jer bi bila direktno u suprotnosti s interesima građana u regiji”, piše u saopštenju. "Pozivamo rukovodstvo u Beogradu i Prištini da zauzmu odgovoran pristup i rade kroz dijalog uz posredovanje EU kako bi se izbjegla dalja eskalacija, uspostavila mirna atmosfera i radilo na održivim rješenjima."
Dan ranije isto je poručio i specijalni predstavnik Evropske unije za dijalog Kosova i Srbije Miroslav Lajčak.
Šta je poručio premijer Kosova?
Premijer Kosova Aljbin (Albin) Kurti je 22. septembra ocijenio da Priština i Beograd trebaju u potpunosti da uklone probne tablice kako bi se riješila novonastala situacija.
"Vjerujem da je naša ponuda veoma praktična, a to je da i Srbija i Kosovo uklone privremene tablice, kako bi se građanima omogućilo da cirkulišu", rekao je premijer na sjednici Vlade Kosova.
Kurti je od gradonačelnika četiri opštine na sjeveru, sa većinski srpskim stanovništvom, zatražio da uklone kamione kojima se blokiraju putevi oko graničnih prelaza Jarinje i Brnjak.
Gradonačelnici sa sjevera Kosova su iz Srpske liste, vodeće partije kosovskih Srba koja ima podršku zvaničnog Beograda. Visoki funkcioneri iz te stranke se sve vrijeme nalaze oko graničnih prelaza gdje se blokiraju putevi za saobraćaj.
Takođe, u poslednja tri dana, prelaze Jarinje i Brnjak je moguće preći samo pješaka.
Kurti je na konferenciji za novinare 22. septembra nakon sastanka Vlade, ponovo rekao da su specijalci raspoređeni na sjeveru Kosova samo kako bi se zaštitili granični prelazi, te da ove akcije nisu usmjerene protiv kosovskih Srba.
On je rekao da su svi, koji žive na teritoriji Kosova, jednaki bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost.
“Srbi sa Kosova se ne plaše ove Vlade ali ima neki drugi faktor. Ako se Srbi sa Kosova plaše nekoga, budite sigurni da to nisam ja niti moja Vlada”, rekao je Kurti.
Pozvao je kosovske Srbe da sami predaju “nelegalne” registarske tablice, odnosno tablice gradova na Kosovu koje izdaje MUP Srbije a koje se još uvijek koriste na sjeveru Kosova.
Građani Kosova na teritoriju Srbije ne mogu da uđu sa RKS tablicama, odnosno moraju da ih zamijene probnim.
Na osnovu Sporazuma o slobodi kretanja između dve strane iz 2011. godine, Kosovo se obavezalo da će na pet godina izdavati KS registarske tablice, koje je Srbija prihvatila.
Potom je 2016. godine postignut dogovori o finalizaciji sprovođenja Sporazuma o slobodi kretanja iz 2011. godine, kada je Kosovo prihvatilo da na još pet godina produžiti važenje statusno neutralnih KS (Kosovo) registarskih tablica. Tih pet godina je isteklo sredinom septembra ove godine.
Premijer Kurti je naveo da dvije strane o ovim pitanjima treba da razgovaraju u Briselu, napominjući da je kosovska strana spremna, otvorena i zainteresovana da radi u interesu građana.
Predsjednik Srbije traži da se situacija vrati u pređašnje stanje
Prethodno je 21. septembra predsjednik Srbije Aleksandar Vučić zatražio da se sa graničnih prelaza na sjeveru povuku Specijalne jedinice Policije Kosova, te hitan odgovor Evropske unije da li postoji Briselski sporazum o pravnom prometu, te kada će biti formirana Zajednica srpskih opština.
"U narednih mjesec dana ćemo tražiti odgovor na to pitanje i eventualno ćutanje će nam biti jasan znak da sporazum ne postoji i da oni ne žele da se to prihvati", rekao je Vučić i dodao da Beograd prije razgovora u Briselu traži da se situacija vrati u pređašnje stanje.
On je najavio da će Beograd u narednim danima razmatrati dodatne mjere kao odgovor na potez Kosova koji je nazvao "kriminalnom akcijom" i dodao da će Srbija nastaviti da insistira na očuvanju mira, ali i "pune sigurnosti za srpsko stanovništvo na Kosovu".
"Nadamo se da vlada neće odustati zbog vanjskog pritiska"
Međide Demoli – Nimani (Mexhide Demolli – Nimani) iz NVO "FOL" (Govori) podržava odluku Vlade Kosova da Srbiji uvede recipročne mjere oko registarskih tablica, te ocjenjuje da Kosovo jedino na ovakav način može da bude tretirano kao ravnopravna država.
Ona smatra i da međunarodna zajednica ovoga puta treba da izvrši pritisak na zvanični Beograd jer su građani Kosova ti koji deset godina unazad plaćaju probne tablice prilikom ulaska na teritoriju Srbije.
„Nadam se da Vlada Kosova neće popustiti pred spoljnim pritiscima i odustati od ove odluke. Probne tablice se mogu ukinuti onda kada i Srbija to učini”, kaže ona za Radio Slobodna Evropa (RSE).
A Jeta (Krasniqi) Krasnići iz Kosovskog demokratskog instituta smatra da je reakcija Srbije na uvođenje recipročnih mjera bespotrebna i dodaje da su kosovske vlasti djelovale u skladu sa sporazumom iz Brisela.
Kosovski demokratski institut, pored ostalog, prati realizaciju sporazuma između Kosova i Srbije, postignutih u okviru dijaloga u Briselu.
„Više je nego jasno da Srbija neće prihvatiti kosovske RKS registarske tablice, jer registarske tablice RKS pokazuju da je Kosovo država. Ono što se sada može učiniti, uz posredovanje Evropske unije, je da se postigne dogovor o daljim koracima ili da obje strane ukinu privremene registarske tablice”, ocjenjuje ona.
Srpski civilni sektor sa Kosova: Vlada opšta konfuzija, građani na sjeveru zbunjeni
Grupa od osam srpskih nevladinih organizacija sa Kosova je u zajedničkom saopštenju za medije pozvala Vladu Kosova da konkretno i precizno razjasni građanima šta će se desiti sa automobilima koji su registrovani na kosovske gradove a koje izdaje Srbija.
Ove tablice kosovske vlasti smatraju ilegalnim i nevažećim a srpski civilni sektor ocjenjuje da su građani na sjeveru sada zbunjeni.
“Opštoj konfuziji koja vlada među građanima srpske zajednice na Kosovu doprinose i šture i nejasne informacije o sprovođenju odluka Vlade Kosova, koje posebno u dijelu koji se tiče procedura u vezi saobraćajnih registarskih oznaka gradova na Kosovu izdatih od strane srpskih institucija (KM, PR, PZ, UR, GL, PE, ĐA) ne pružaju jasna uputstva građanima o tome šta će se desiti sa njihovim vozilima nakon konfiskacije tablica”, navodi se u saopštenju.
Srpski civilni sektor napominje i da bi novi eventualni zajednički dogovor Kosova i Srbije o slobodi kretanja morao biti propraćen “širokom informativnom kampanjom, brzim i jeftinim procedurama ali i sistemskom podrškom građanima koji se suočavaju sa poteškoćama pri pribavljanju ličnih i putnih dokumenata”.
MUP Kosova: Registracija tablica na RKS po istoj proceduri kao i za sve druge građane
Kosovski Srbi koji i dalje imaju automobile sa registarskim tablicama gradova sa Kosova a koje izdaje Srbija, mogu da registruju tablice na RKS (Republika Kosovo) po istoj proceduri kao i svi drugi građani Kosova. Ovo je za RSE potvrđeno iz Ministarstva unutrašnjih poslova Kosova.
“Trebaju se samo obratiti centrima za registraciju vozila i dobiće sve neophodne informacije i detalje”, navodi se u odgovoru.
Takođe, na sajtu MUP-a Kosova su navedene procedure za registrovanje automobila na RKS tablice.
Specijalni predstavnik Miroslav Lajčak je prošle nedjelje boravio u trodnevnoj posjeti Kosovu kako bi odredio datum za naredni sastanak na visokom političkom nivou u Briselu. Potom se početkom nedjelje sastao i sa visokim zvaničnicima u Srbiji, baš u trenutku kada je Kosovo uvelo recipročne mjere.
Za sada datum nastavka političkog dijaloga dvije strane još nije određen.
Kosovo i Srbija vode dijalog o normalizaciji odnosa dvije strane od 2011. godine. Do sada je postignuto preko 30 sporazuma od kojih većina nije realizovana na terenu.
