Više od 47.000 ljudi umrlo je u Evropi od posljedica visokih temperatura 2023. godine, pokazuju rezultati studije koju je proveo Institut za globalno zdravlje Barcelone (ISGlobal), a koji je objavljen u časopisu Nature Medicine. Studijom je utvrđeno da su zemlje sa najvećom stopom smrtnosti od posljedica visokih temperatura Grčka, Bugarska i Italija.
Naučni tim ističe da se osjetljivost evropskih društava na toplotu progresivno smanjivala tokom ovog stoljeća. Studija je koristila istu metodologiju kao i prošle godine u drugom radu objavljenom u časopisu Nature Medicine, u kojem se procjenjuje da je toplota izazvala više od 60.000 smrtnih slučajeva tokom leta 2022. godine.
Rezultati pokazuju da je bilo ukupno 47.690 procijenjenih smrtnih slučajeva u 2023. u 35 zemalja u cjelini, od kojih se 47.312 dogodilo u najtoplijem periodu godine - između 29. maja i 1. oktobra. Kada se uzme u obzir stanovništvo, zemlje sa najvećom stopom smrtnosti od toplote bile su u južnoj Evropi, a to su Grčka (393 umrlih na milion), Bugarska (229 umrlih na milion), Italija (209 umrlih na milion), Španija (175 umrlih na milion), Kipar (167 smrtnih slučajeva na milion) i Portugal (136 smrtnih slučajeva na milion).
Veća ugroženost žena i starijih od 80 godina
U skladu sa prethodnim studijama, podaci pokazuju veću ranjivost žena i starijih osoba. Naime, nakon uzimanja u obzir populacije, stopa mortaliteta od toplote bila je 55 posto viša kod žena nego kod muškaraca, a 768 posto viša kod osoba starijih od 80 godina nego kod osoba između 65 i 79 godina.
Zbog nedostatka dostupnih dnevnih i homogenih podataka o mortalitetu tokom 2023. godine, u studiji je korišten sedmični broj umrlih iz Eurostata, zbog čega autori upozoravaju da je situacija možda kritičnija nego što je dokazano. Uzimajući ovo u obzir, istraživači procjenjuju da vjerovatni broj smrtnih slučajeva uzrokovanih toplotom u 2023. godini zapravo može biti 58.000 u 35 proučavanih zemalja.
Društvena adaptacija na toplotu sprečava do 80 posto smrtnosti
Jedan od ciljeva studije bio je da se procijeni da li je došlo do smanjenja osjetljivosti na toplotu u Evropi, što je proces koji se generalno shvata kao adaptacija na rastuće temperature, klimatske promjene i globalno zagrijevanje. Tim koji stoji iza studije je ugradio isti tip modela u podatke o temperaturi i mortalitetu iz perioda 2000-2004, 2005-2009, 2010-2014 i 2015-2019. Zatim su unijeli podatke o temperaturama i smrtnosti iz 2023. u svaki od četiri modela kako bi procijenili broj smrtnih slučajeva koji bi se desili u svakom periodu.
"Naši rezultati pokazuju kako je došlo do procesa prilagođavanja društva visokim temperaturama tokom ovog stoljeća, a drastično je smanjena osjetljivost na toplotu i smrtnost posljednjih ljeta, posebno među starijim ljudima", kaže Elisa Galjo, istraživač i autor studije.
Prelazak kritičnog praga od 1,5 stepeni
Joanna Balester Klaramunt iz Evropskog istraživačkog vijeća (ERC) navodi da se Evropa zagrijava dvostruko brže od prosjeka.
"U 2023. godini, skoro polovina dana je premašila prag od 1,5 stepeni postavljen Pariskim sporazumom, a Evropa se zagrijava dvostruko brže od globalnog prosjeka. Klimatske projekcije ukazuju da je vjerovatno da će granica od 1,5°C biti premašena prije 2027. godine, što nam ostavlja veoma mali prozor mogućnosti da djelujemo", poručuje ona.
Također, pitanje je u kojoj mjeri će adaptacija na toplotu biti zastupljena u budućnosti.
"Moramo imati na umu da će inherentne granice ljudske fiziologije i strukture društva vjerovatno usloviti mogućnosti adaptacije u budućnosti. Postoji hitna potreba da se sprovedu strategije koje imaju za cilj dalje smanjenje tereta mortaliteta toplijih leta koja dolaze, zajedno sa sveobuhvatnijim praćenjem efekata klimatskih promjena na ranjive populacije. Ove mjere prilagođavanja moraju biti kombinovane sa naporima vlada i opšte populacije kako bi se izbjeglo dostizanje kritičnih tačaka i pragova u projekcijama", naglasila je Baleseter Klaramunt.
