Ulazeći u Sarajevo i kretajući se od centra prema starom dijelu grada, s lijeve strane Miljacke primijetit ćete zgradu koja će vam izmamiti uzdah.
Smještena u srcu grada, Akademija likovnih umjetnosti izdvaja se kao jedno od najljepših arhitektonskih ostvarenja u Sarajevu, koje nosi bogatu historiju i kulturno naslijeđe.
Ova zgrada, koja je kroz svoju bogatu historiju prešla iz sakralnog u kulturni centar, danas je simbol kulture, umjetnosti i tradicije. Osim što predstavlja važan obrazovni centar, zgrada Akademije svjedoči o historiji Sarajeva, njegovim promjenama kroz godine, te o povezanosti umjetnosti i arhitekture.
Njen put od Evangelističke crkve, preko promjena koje su uslijedile nakon Prvog svjetskog rata, do današnjeg statusa kulturnog spomenika, svjedoči o trajnoj vrijednosti ovog objekta.
Izgradnja Evangelističke crkve
Početak povijesti ove impozantne građevine vezuje se za austrougarsku okupaciju Bosne i Hercegovine 1878. godine, kada je broj evangelista u Sarajevu značajno porastao.
S novim demografskim promjenama, javila se potreba za izgradnjom crkve koja bi služila vjerskim potrebama ove zajednice. Glavni pokretač izgradnje bio je Austrijanac Filip Balif, dok je projektovanje povjereno jednom od najpoznatijih sarajevskih arhitekata, Čehu Karlu Paržiku.
Paržik je osmislio zgradu u romaničko-bizantijskom stilu, koji je, pored karakterističnih bizantijskih i romaničkih elemenata, uključivao i detalje gotike i renesanse, što je činilo ovu crkvu posebnom u arhitektonskom kontekstu tog vremena.
Prema riječima bosanskohercegovačkog arhitekte Mufida Garibije, početni projekat koji je uradio Karl Paržik, bio je bez lijevog i desnog krila. Kasnije će se napraviti dodatna dva objekta, desni i lijevi, što je dalo današnji arhitektonski izgled likovne akademije.
Crkva je izgrađena između 1899. i 1911. godine, a svečano je otvorena 19. novembra 1899. godine.
Smještena u centralnom dijelu Sarajeva, zgrada je bila izuzetna ne samo zbog svog arhitektonskog stila, nego i zbog svoje uloge u duhovnom životu grada, te je bila prva i jedina evangelistička crkva izgrađena za vrijeme austrougarske uprave.
Adaptacija Akademije likovnih umjetnosti
Iako je crkva služila kao vjerski objekt do kraja Prvog svjetskog rata, prestankom prisutnosti većine evangelista u Sarajevu, koji su napustili grad zajedno s austrougarskom vojskom, crkva je izgubila svoju primarnu funkciju.
Zgrada je tada ostala prazna i napuštena, a za nju su se onda počele zanimati gradske vlasti.
Krajem 1970-ih godina, Vlado Nagel, jedan od posljednjih sarajevskih evangelista, prepisao je imovinu crkve gradskim vlastima, što je omogućilo novu životnu fazu ovoj zgradi.
Godine 1981., nakon opsežnih radova na renoviranju i adaptaciji prostora, zgrada je dobila novu funkciju i postala dom Akademiji likovnih umjetnosti.
Ova transformacija od vjerskog objekta do kulturnog centra označila je važan trenutak za sarajevski kulturni pejzaž.
Akademija likovnih umjetnosti ubrzo je postala jedno od najvažnijih mjesta za obrazovanje novih generacija likovnih umjetnika u Bosni i Hercegovini.
Arhitektonska vrijednost i kulturno naslijeđe
Iako su tokom adaptacije izvršene značajne intervencije u unutrašnjem prostoru, zgrada je i dalje sačuvala mnoge elemente svog originalnog izgleda.
Sjeverna fasada i kupola, koji su ostali netaknuti, svjedoče o izuzetnoj arhitektonskoj vrijednosti objekta.
Projekt arhitekta Karla Paržika kombinira romaničko-bizantijske oblike s detaljima gotike i renesanse, stvarajući tako jedinstvenu arhitektonsku cjelinu koja i danas oduzima dah svakom posjetiocu.
Zgrada Akademije likovnih umjetnosti postala je prepoznatljiv simbol Sarajeva, ne samo zbog svoje ljepote, nego i zbog kulturne vrijednosti koju nosi. Svojom monumentalnošću i historijskim značajem, ova zgrada ima istaknuto mjesto u strukturi grada i njegovom kulturnom identitetu.
Proglašenje za nacionalni spomenik
Zbog svoje izuzetne arhitektonske i kulturne vrijednosti, zgrada Akademije likovnih umjetnosti je 2021. godine proglašena nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika omogućila je dodatnu zaštitu objekta i osigurala njegovu dugoročnu očuvanost kao važnog kulturnog i historijskog spomenika.
Ova odluka ne samo da potvrđuje značaj zgrade kao kulturnog naslijeđa, nego i ističe njenu ulogu u daljoj zaštiti i promovisanju sarajevske i bosanskohercegovačke kulture.
Akademija likovnih umjetnosti u Sarajevu, kao visokoškolska ustanova i članica Univerziteta osnovana je 1972. a od 1981. godine nastava je obavljana u renoviranoj i adaptiranoj zgradi Akademije.
Zakonom o njenom osnivanju, donesenim iste godine, utvrđeni su i njeni zadaci u obrazovanju likovnih umjetnika i organiziranju nastave za obrazovanje nastavnika likovnog vaspitanja za osnovne i srednje škole.
