Prije 23 godine na današnji dan, 24. marta 1999. godine, NATO savez započeo je bombardovanje Srbije, odnosno tadašnje Savezne Republike Jugoslavije, kako bi spriječio etničko čišćenje i genocid nad kosovskim Albancima, prenosi Anadolu Agency.
Do bombardovanja je došlo zbog nasilja nad civilima i operacija etničkog čišćenja koje su sprovodile srpske snage tadašnjeg režima Slobodana Miloševića. Prognanim Albancima srpske vlasti su oduzimale lična dokumenta i druge dokaze o srpskom državljanstvu, vršeći sistematsko brisanje njihovog identiteta.
Bombardovanju su prethodili neuspješni pregovori Srba i Albanaca u Rambujeu i Parizu, uz posredovanje međunarodne zajednice.
Vazdušni napadi trajali su 78 dana i poslije više diplomatskih akcija potpisan je Vojno-tehnički sporazum u Kumanovu, u Sjevernoj Makedoniji, 9. juna 1999. godine, dok je istog dana Vijeće sigurnosti Ujedinjenih naroda usvojilo Rezoluciju 1244 kojom je uspostavljena UN administracija na Kosovu (UNMIK).
Bilans žrtava i posljedice rata
Tokom NATO bombardovanja, srpske vojne, policijske i paravojne jedinice pojačale su napade na pripadnike Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) i na albanske civile koji su masakrirani i istjerivani iz svojih kuća.
Hiljade kuća opljačkano i spaljeno, a nisu pošteđeni ni vjerski objekti, uništeno je blizu 150 džamija.
Prema podacima UNHCR-a, srpske snage bezbjednosti istjerale su gotovo 900 hiljada Albanaca sa Kosova, koji su prebjegli u susjedne zemlje Albaniju, Sjevernu Makedoniju i Crnu Goru, a mnogi su otišli i u zapadne zemlje.
Prema podacima Fonda za humanitarno pravo, ukupno 13.535 ljudi je ubijeno ili nestalo tokom rata na Kosovu. Među njima je najviše ubijenih Albanaca 10.812, zatim Srba 2.197, dok Romi, Bošnjaci, Crnogorci i drugi nealbanci čine 526 žrtava.
Danas, 23 godine nakon završetka rata, na Kosovu se i dalje kao nestalo vodi više od 1.600 osoba, među kojima više od hiljadu Albanaca i oko 500 Srba i pripadnika drugih nacionalnih zajednica.
Nakon rata na teritoriji Srbije otkriveno je pet masovnih grobnica, a najveća se nalazila u Batajnici u krugu poligona Specijalne antiterorističke jedinice Policije Srbije gdje je ekshumirano više od 700 tijela Albanca, među njima i 75 djece.
Zbog zločina počinjenih na Kosovu, u Haškom tribunalu su vođeni sudski procesi kompletnom državnom, vojnom i političkom vrhu Srbije, među kojima je bio i Slobodan Milošević.
Njemu se pred Haškim sudom sudilo i za ratove u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, međutim, suđenje nije završeno jer je 2006. godine Milošević preminuo u pritvoru u Hagu.
U Haškom tribunalu sudilo se za ratne zločine i pripadnicima OVK-a, ali su visoki komandanti OVK-a Fatmir Limaj i Ramush Haradinaj oslobođeni optužnice.
U međuvremenu, osnovana su i Specijalizovana vijeća Kosova u Hagu, gdje se trenutno vodi sudski proces protiv bivših lidera OVK-a u predmetu Hashim Thaci i ostali, koji su također optuženi za ratne zločine tokom i neposredno nakon rata na Kosovu.
Posljednje poglavlje raspada Jugoslavije
Rat na Kosovu bio je poslednji rat na teritoriji bivše Jugoslavije i poslednje poglavlje njenog raspada. Neprijateljstvo i sukobi između Srba i Albanaca na Kosovu postojali su decenijama, a kulminirali su u krvavom ratu 1999. godine.
Predsjednik Srbije Slobodan Milošević 1990. godine donio je novi Ustav Srbije, kojim je ukinuo autonomiju Kosovu i Vojvodini. Nakon ukidanja Pokrajinske skupštine Kosova, srpski režim počeo je da pojačava represivne mjere prema albanskom stanovništvu i da krši njihova osnovna ljudska prava.
Albanci su istjerani sa posla, đaci i studenti su protjerani iz državnih obrazovnih institucija, a nastava na albanskom jeziku počela je da se odvija u privatnim kućama i podrumima.
Uslijedio je miran otpor Albanaca, koju je predvodio Ibrahim Rugova, lider Demokratskog saveza Kosova (LDK), prve partije kosovskih Albanaca nakon raspada komunizma.
Nakon završetka ratova u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, Albanci su počeli da podržavaju oružani otpor. Krajem 1996. godine formirali su Oslobodilačku vojsku Kosova (OVK), koja je počela da se suprotstavlja srpskoj policiji i vojsci.
OVK je započela gerilske borbe sa srpskim snagama bezbjednosti. U područjima sukoba, srpska policija i specijalne snage surovo su kažnjavale civilno stanovništvo.
U martu 1998. godine, specijalne policijske jedinice u potjeri za vođom OVK-a Ademom Jasharijem potpuno su uništile njegovu porodičnu kuću u Prekazu, ubivši 56 članova porodice Jashari, uključujući žene i djecu.
Kumanovski sporazum
Zbog nasilja nad Albancima, Sjevernoatlantski vojni savez (NATO) je odlučio da interveniše, te je 24. marta 1999. godine započeo vazdušnu intervenciju, koja je trajala 78 dana.
Kumanovskim sporazumom NATO intervencija je završena, srpske vojne i policijske snage su se povukle sa teritorije Kosova, a došlo je gotovo 40 hiljada vojnika KFOR-a iz 36 zemalja. Vojnici KFOR-a su i danas prisutni na Kosovu, ali u mnogo manjem broju i ima ih približno 3,5 hiljade.
Kosovske institucije, koje su nakon rata formirane uz pomoć UNMIK-a, u partnerstvu sa međunarodnom zajednicom i na osnovu Ahtisarijevog plana proglasile su 17. februara 2008. nezavisnost Kosova.
Međutim, pregovori o normalizaciji odnosa Kosova i Srbije još uvijek se vode posredstvom Evropske unije i Sjedinjenih Američkih Država.
