Danas se obilježava Međunarodni dan ljudskih prava, 75 godina od kada su Ujedinjene nacije 1948. godina usvojila Opštu deklaraciju o ljudskim pravima.
Deklaracijom su pozvane sve nacije na priznanje urođenog dostojanstva, jednakih i neotuđivih prava svih članova ljudske zajednice kao temelja slobode, pravde i mira u svijetu. Nakon toga slijedile su ratifikacije i donošenje drugih brojnih dokumenta istog značenja, poput Evropske konvencije o ljudskim pravima.
Ali, odnos između deklarativnog i stvarnog, zbiljskog i umnog, u stalnoj je opreci. Mjerilo historijske vrijednosti umnog, deklarativnog, je u praksi, dakle u onoj mjeri se kojoj se umno i deklarativno materijaliziraju u stvarnosti, u zbiljskoj historijskoj praksi.
Zbog toga je današnja tema Kruga 99 bila: "Ljudska (ne)prava i opstanak domaćeg i internacionalnog poretka".
"Naprosto, dok se svakodnevno sistematski ubijaju ljudi, ne samo žene i djeca, već svi ljudi u Gazi, tom najvećem koncentracionom logoru u svijetu, mi koji smo to već jednom preživjeli devedesetih u opkoljenim gradovima i enklavama, nemamo pravo na ravnodušnost niti elaboraciju bez jasnog govora. I istinu o zbivanjima, koliko i solidarnost, prije svega", rekao je u uvodnoj riječi predsjednik Kruga 99 Adil Kulenović.
Naveo je da "izraelski genocid u Gazi sad je očit, koliko i stvarne namjere i neskriveni realpolitički povodi i ciljevi".
"Stečeni benefiti Vlade i države Izrael zbog holokausta, na čemu su decenijama gradili otvorenu ili prešutnu podršku vlada većine zemalja u svijetu, za ono što su radili Palestincima, sada padaju u vodu. Globalna manipulacija i ograničavanje prava na slobodnu riječ i istinu o genocidnim namjerama Izraela sve je jača. Prvi put nakon Sarajeva i BiH, sve više dižu glas studenti, umjetnici, sindikati, političke partije, najpoznatiji univerziteti, spontani i organizovani pokreti građana u cijelom svijetu, a na Zapadu posebno, protiv kolaboracionističkih vlada za kršenje svih vrijednosti ljudskih prava i dehumanizaciju Palestinaca", pojasnio je Kulenović.
Lada Sadiković s Fakulteta za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije u Sarajevu kazala je da je Dan ljudskih prava prilika da ponovno ukažemo na značaj Evropske konvencije o ljudskim pravima (EKLJP), koja je, ne samo najvažnija odredba Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini nego i "ustavni instrument evropskog javnog poretka" i kamen temeljac cjelokupnog razvoja i napretka izgradnje BiH kao demokratske, pravne, ekonomske, socijalne, kulturne i svake druge države, članice kako Vijeća Evrope tako i Evropske unije.
Smatra da je Venecijanska komisija u odnosu na Bosnu i Hercegovinu egzaktno utvrdila, da inicijativa za izmjenu Aneksa 4 – Ustava BiH upravo može doći izvana, iz čega se može zaključiti da tu nema više mjesta prijetnjama ratom ili mirom, te da su izmjene Ustava BiH iz nacionalnog pitanja u eri evropskih integracija postale "izrazito evropsko pitanje upravo u pogledu standarda demokracije, vladavine prava i ljudskih prava".
"Venecijanska komisija je također upozorila, da je BiH sve nedostatke trebala i morala otkloniti prije samog članstva u Vijeću Evrope, te da je to posebna država, u kojoj je međunarodni uticaj takav, da su kontrola nad oba procesa i suština ustavne reforme u rukama međunarodnih aktera. Istovremeno je Komisija utvrdila, da su u procesu evropskih integracija, posebno osnovna pravila i principi utvrđenih od strane evropskih sudova i organizacija, postali ne samo inspiracija nego i 'neposredna pokretačka snaga za nacionalne ustavne reforme. Posebno je važno istaći, da BiH koja postupa suprotno Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima, ne predstavlja otežavajuću okolnost u odnosu na odgovornost same države prema Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima nego ugrožava buduću 'učinkovitost mehanizma same Konvencije'", kazala je Sadiković.
Mišljenja je da su ljudska prava koja sadrži Evropska konvencija o ljudskim pravima od životnog su značaja za BiH, pa je BiH kao država već u prvom Mišljenju o prijemu u Vijeće Evrope (2002) upozorena, da Ustav i cjelokupno zakonodavstvo uskladi sa odredbama Evropske konvencije o ljudskim pravima, iako je to već bila dužna učiniti danom potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma.
"Parlamentarna skupština Vijeća Evrope utvrdila je 2006. godine mapu puta za BiH, gdje se prije svega poziva upravo Venecijanska komisija, da najkasnije do 2010. godine napravi novi Ustav za BiH, kao što je to uradila brojnim državama u tranziciji nakon pada Berlinskog zida. Zar nije previše, dvadeset i osam godina od potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma, trideset i jedna godina od prijema u UN i dvadeset i jedna godina od članstva BiH u Vijeću Evrope, da Evropska komisija, koja je izričito uslijed geopolitičkih razloga dodijelila BiH kandidatski status (2022), jednostavno izrazi žaljenje zbog neuspjeha BiH, da svoj Ustav – Aneks 4 Dejtonskog mirovnog sporazuma uskladi sa odredbama Evropske konvencije o ljudskim pravima i izjednači se sa svim drugim evropskim državama, minimalno u pogledu temeljnih evropskih vrijednosti, kao što su to vladavina prava, demokratski način upravljanja državom i zaštita temeljnih ljudskih prava i sloboda?", pojasnila je Sadiković.
Smatra da samo izvršenje presuda Evropskog suda za ljudska prava postaje sve teže pitanje, ne samo za BiH nego i za čitavu Evropu.
"BiH u konačnici ima dvije mogućnosti, i to, da se zadrži sadašnji Ustav BiH i snose posljedice za njeno daljnje propadanje ili da se kroz dodjeljivanje kandidatskog statusa pristupi izvršenju presuda Evropskog suda i zajedno sa Venecijanskom komisijom usaglase odredbe Ustava BIH sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima. Samo će na taj način BiH ojačati svoje institucije u onoj mjeri, kako bi mogla samostalno izvršavati svoje obaveze i postati, kao i svaka druga članica VE, EU i NATO-a, savremena demokratska i pravna država koja štiti ljudska prava i uspješno se nosi sa svim poteškoćama modernog doba", dodala je Sadiković.
