Administracija američkog predsednika Joe Bidena započet će 9. januara pregovore u Ženevi u vezi sa "Putinovim ultimatumom", dva paketa zahtjeva koje je ruski predsjednik predstavio SAD i NATO. Ukoliko se prihvate njegovi zahtjevi, to će uništiti 30 godina evropske sigurnosne politike poslije hladnog rata, otvarajući istovremeno put "ruskom carstvu 3.0", piše u autorskom članku za "Hill" Ariel Cohen, istraživač Atlantskog veća i direktor Programa energije, rasta i sigurnosti Međunarodnog investicionog centra.
A da je tako, već pokazuju izjave iz Švedske, čiji je najviši vojni zvaničnik, general Mikael Biden, upozorio u petak da bi njihova strategija sigurnosti “bila u potpunosti ugrožena ako bi NATO pristao da se uzdrži od širenja i ograniči neke od svojih aktivnosti u Evropi kako je to Rusija tražila”.
Gomilanje ruskih trupa u blizini granice sa Ukrajinom alarmiralo je Zapad. Moskva, koja negira tvrdnje Washingtona da priprema invaziju, želi niz sigurnosnih garancija, uključujući obustavu širenja Alijanse na istok. Zahtjevi Rusije uznemirili su evropske zemlje koje nisu članice NATO, uključujući Švedsku, koja je ojačala veze sa Alijansom.
Cohen, koji je ujedno i autor knjige “Ruski imperijalizam: Razvoj i kriza”, ukazuje da je ruski zahjtev najozbiljniji izazov američkom prisustvu u Evropi i NATO još od berlinskih kriza 1940-tih i 1960-tih godina.
"Razvlače SAD na dva fronta"
Kremlj želi da preokrene 30 godina posthladnoratovskog mira i 75 godina relativne stabilnosti u Evropi nakon poraza nacističke Njemačke 1945, garantovanih Helsinškim sporazumom iz 1975. i Pariskom deklaracijom iz 1990, navodi Cohen, ocjenjujući da bi to moglo da dovede do eskalacije, poput Kubanske raketne krize, i to sa nepredvidljivim posljedicama.
Bidenova administracija i NATO saveznici treba da obrate pažnju na pretnje Kremlja i budu potpuno spremni da odvrate potencijalnu agresiju, ističe Cohen.
Kako je naveo, dvostruki cilj Putinovog ultimatuma je emaskulacija NATO, stvaranje geostrateškog prostora da se progutaju Bjelorusija i eventualno Ukrajina, dok negira opcije alijansi da se suprotstavi obnovi ruske imperije. Moskva to radi istovremeno sa pritiskom Pekinga na Tajvan, prijeteći otvaranjem dva daleka fronta protiv SAD, u Evropi i na Pacifiku.
Odnos snaga u Evropi se promijenio zbog hroničnog zanemarivanja vojnih sposobnosti članica alijanse i historijske krivice Njemačke – kao i apetita za ruskim gasom, ističe Cohen, dodajući da su u isto vrijeme jačanje ruske vojske i domaći pomak ka policijskoj državi - koju veteran aktivista za ljudska prava dr Lev Ponomarjov naziva tranzicijom ka fašizmu - učinili Kremlj prkosnijim.
Snaga i slabost
Dok Washington signalizira slabost nakon katastrofalnog povlačenja iz Afganistana, Moskva se vraća na status quo iz prethodnih 500 godina – pravljenje najjače vojne sile u sjevernoj, centralnoj i istočnoj Evropi. Kremlj je sada uvjeren da može da diktira geopolitičke ishode u regionu, navodi Cohen.
Ruski zahtjevi iznijeti NATO u nacrtu od 17. decembra su radikalni. Moskva insistira da Washington prestane da prelijeće bombarderima ili prolazi brodovima bilo gdje u dometu potencijalnh ruskih meta i da ukloni rakete srednjeg dometa postavljene van granica SAD. Poručuje da će uzvratiti recipročno, ali je u prošlosti varala razmještanjem nuklearnih projektila “Iskander” u Kalinjingradu, ukazuje Cohen.
Moskva dalje traži potpuno povlačenje NATO iz Istočne Evrope na linije koje su postojale prije prve runde širenja u maju 1997, otkazivanje NATO deklaracije o prihvatanju Ukrajine i Gruzije iz 2008. i obavezu SAD da ih ne pozivaju u pakt. Štaviše, predviđa da SAD garantuju potpunu zabranu NATO snaga i vojnih baza u državama bivšeg SSSR-a koje trenutno nisu u alijansi i obećanje da neće da izvode nikakve vojne vježbe sa postsovjetskim zemljama.
"Suština ultimatuma"
Ovo je, ističe Cohen, suština “Putinovog ultimatuma” – zapadno priznanje Velikog ruskog carstva koje uključuje Bjelorusiju, Ukrajinu i i u budućnosti potencijalno i dijelove Kazahstana u kojima se govori ruski jezik — sfera uticaja od Dnjepra do Odre.
Danas Moskva ponovo vodi Livonske ratove Ivana Groznog, ekspanzionističke pohode Petra I na Baltiku i osvajanja Ukrajine i Poljske Katarine Velike. SSSR pod Staljinom je zauzeo Zapadnu Ukrajinu i Baltik u dogovoru sa Hitlerom 1939. i stvorio imperiju u Centralnoj Evropi nakon 1945. godine. Ti pohodi su od Rusije, navodi Cohen, učinile skoro hegemonom u Evropi.
Danas, sa energetskim oružjem u ruci i lobijem “Russlandversteher” (Rusija koji se grli), izgrađenim postavljanjem penzionisanog njemačkog kancelara (Gerhard Schroeder) i francuskog premijera (Fransoa Filon) u korporativne odbore, Rusija misli da ima polugu za još jedan trijumf.
Fundamentalne razlike
Postoji, međutim, fundamentalna razlika između današnje i imperijalne Rusije. Tokom konferencije na Jalti 1945, koja je priznala Sovjetsko carstvo u Istočnoj Evropi, Staljin je bio saveznik SAD i Velike Britanije, navodi Cohen, dodajući da je on žrtvovao 26,6 miliona ljudi ili 15,5 posto sovjetske populacije za borbu protiv nacističkog lidera Adolfa Hitlera, a da su njegove armije već okupirale većinu teritorije na koju je kasnije polagao pravo.
S druge strane, moderna Rusija želi da ponovo pregovara o ishodima Hladnog rata – ucjenama i upotrebom sile ako je potrebno. Putinov govor u Minhenu 2007, ratovi u Gruziji, Ukrajini i Siriji, sve je to u vezi sa povratkom imperije i statusa velike sile, ističe Cohen.
Dok su pregovori u Ženevi neophodni a sporazumi o kontroli naoružanja i ograničenjima raspoređivanja će možda biti potrebni, o integritetu NATO alijanse ne može da se pregovara, navodi Cohen, dodajući da je NATO odbrambeni savez koji neće preventivno da napadne nuklearnu silu poput Rusije.
"Šanse za rat u Ukrajini 25 posto"
Ima kombinovani BDP od 40 biliona (američki trilion) dolara i populaciju od 943 miliona u odnosu na 1,5 biliona dolara i 146 miliona u Rusiji.
Evropa troši, ističe Cohen, “lavovski deo” ruske nafte i gasa, a Zapad snabdjeva najveći dio investicija i tehnologije za ruski ekonomski razvoj. Velike su šanse – prema Cohenu 25 posto ili više – da bi Putin mogao da izvrši invaziju na Ukrajinu. Međutim, on ukazuje da je mnogo lakše započeti rat nego ga okončati.
Mnogi ruski vladari — od Ivana Groznog preko Nikolaja II do Gorbačova — naučili su ovu gorku lekciju prekasno. Rezultat je bio imperijalni kolaps, navodi Cohen. Iako je nada da će preovladati razum, suočeni smo sa jasnom i prisutnom opasnošću u Evropi. SAD i Zapad moraju da se pripreme za burne vode i truckavu vožnju koja je pred njima, zaključio je.
