Rat u Ukrajini i izborna kampanja samo su novi okidači za nastavak promocije ratnih zločinaca u Srbiji, navodi se u izvještaju Inicijative mladih za ljudska prava (YIHR), objavljenom 28. marta pod nazivom "Odnos prema ratnim zločinima u izbornoj kampanji 2022. godine".
U izvještaju su analizirane izjave predsjedničkih kandidata na predstojećim izborima u Srbiji 3. aprila, kao i izjave predstavnika izbornih lista o ratnim zločinima i ratovima devedesetih od 23. januara do 23. marta 2022. godine.
U Srbiji se 3. aprila organizuju predsjednički, parlamentarni i lokalni izbori u više gradova i opština u Srbiji.
Odnos prema ratnim zločinima i Srebrenici
"Kampanja za predstojeće izbore protekla je u znaku skoro opšteg konsenzusa, uz rijetke izuzetke, da se u Srebrenici nije dogodio genocid", navodi se u izvještaju, prenosi RSE.
"Iako su za to imali povoda, gotovo nijedan kandidat tokom izborne kampanje nije ni pomenuo žrtve nesrpske nacionalnosti ubijene u ratnim zločinima širom bivše Jugoslavije", dodaje se.
Izuzetak je, kako se navodi u izvještaju, predstavnik liste "MORAMO" Radomir Lazović, koji se u jednoj izjavi istovremeno pozvao na skupštinsku deklaraciju i presude međunarodnih sudova, navodeći da je država Srbija priznala genocid u Srebrenici.
Lista "SDA Sandžaka" je, kako se navodi, jedina koja je tokom kampanje pozvala na usvajanje nove rezolucije o osudi genocida u Srebrenici.
U julu 1995. u Srebrenici u Bosni i Hercegovini ubijeno je više od 8.000 bošnjačkih civila, a na doživotni zatvor osuđeni su bivši komandant na teritoriji BiH formirane Vojske Republike Srpske Ratko Mladić i nekadašnji predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić.
Skupština Srbije je prije 12 godina usvojila Deklaraciju o o osudi zločina u Srebrenici. Iako se taj dokument poziva na presudu Međunarodnog suda pravde, kojom je utvrđeno da je u Srebrenici jula 1995. godine izvršen genocid, u tekstu te deklaracije termin "genocid" se ne pominje.
U izvještaju YIHR-a se takođe ocjenjuje da "dominantni nacionalistički narativi, negiranje sudski utvrđenih činjenica i retorika koja osnažuje podjele u regionu predstavljaju paletu metoda za približavanje političkih opcija glasačima u Srbiji".
Veze kandidata na izborima i osuđenih za ratne zločine
U izvještaju se takođe ističe da se među kandidatima za narodne poslanike nalazi Vojislav Šešelj "uprkos osuđujućoj presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju za progon i podsticanja na progon Hrvata u Hrtkovcima u Vojvodini".
Šešelj, lider ultradesničarske Srpske radikalne stranke (SRS), osuđen je na deset godina zatvora zbog podsticanja progona, deportacije i prisilnog raseljavanja i premještanja Hrvata u vojvođanskom selu Hrtkovci 1992. godine.
Takođe, kako je navedeno u izvještaju, više kandidata na izborima je povezano sa ratnim događanjima, a šest osuđenih ratnih zločinaca (Vojislav Šešelj, Vladimir Lazarević, Veselin Šljivančanin, Nikola Šainović, Dragan Vasiljković, Vinko Pandurević) podržalo je liste i kandidate vladajuće koalicije Srpske napredne stranke i Socijalističke partije Srbije.
Nekadašnji komandant Prištinskog korpusa Vojske Jugoslavije Vladimir Lazarević osuđen je pred Haškim tribunalom na 14 godina zatvora zbog ratnih zločina nad albanskim civilima na Kosovu.
Veselin Šljivančanin je u Hagu osuđen zbog pomaganja i podržavanja mučenja hrvatskih zarobljenika na Ovčari kod Vukovara 1991. godine na deset godina zatvora.
Nikola Šainović je presudom Haškog tribunala osuđen na 18 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja na Kosovu u prvoj polovini 1999. godine.
Dragan Vasiljković je u Hrvatskoj odslužio 13,5 godina zatvora zbog presude o počinjenom ratnom zločinu u Kninu i Glini tokom sukoba 1990-ih.
Vinko Pandurević osuđen je za zločin u Srebrenici u julu 1995. godine na 13 godina zatvora.
Momir Stojanović, koji je učestvovao u planiranju operacije "Rijeka", u kojoj je 27. i 28. aprila 1999. godine ubijeno oko 350 albanskih civila, podržao je predsjedničku kandidaturu Zdravka Ponoša.
Preporuke institucijama Srbije
Na kraju izvještaja YIHR-a predloženo je 15 preporuka institucijama Srbije.
Jedna od preporuka je da se izmijeni Zakon o izboru narodnih poslanika i Zakona o izboru predsjednika tako da se lica osuđena za teška krivična djela, uključujući ratne zločine, ne mogu kandidovati na izborima, kao i da se prekine sa praksom slavljenja ratnih zločinaca davajući im javni prostor i budžetska sredstava građana Srbije.
YIHR naglašava i da je neophodno dopuniti Krivični zakonik tako da se "omogući krivično sankcionisanje negiranja i relativizacije žrtava ratnih zločina, zločina protiv čovječnosti i genocida, na osnovu presuda Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju i Međunarodnog suda pravde".
U izvještaju se, između ostalog, traži i da se donese novi zakon koji sadrži normativna rješenja za ostvarivanje prava žrtava u skladu sa međunarodnim ugovorima o zaštiti ljudskih prava i drugim međunarodnim standardima u pružanju reparacija žrtvama.
