Sebe vidim kao mogući cilj napada“, priča Elke Koler s nelagodom u glasu. Ta penzionerka živi u blizini vazduhoplovne baze Bihel u pokrajini Rajnlad-Pfalc u jugozapadnoj Njemačkoj. Ispred svoj kuće čuje trenažne letove borbenih aviona.
Zvuk joj doduše ne smeta mnogo, koliko činjenica da su u obližnjoj bazi uskladištene atomske bombe. To su preostale američke atomske bombe na Njemačkom tlu. Eksperti procjenjuju da ih ima između 15 i 20, ali je stvarni broj tajna, piše Deutche Welle.
„U početku sam vjerovala da će bombe da nestanu za dvije do tri godine“, prisjeća se 77-godišnja žena, inače mirovna aktivistkinja iz vremena Hladnog rata.
„Mislila sam da su ih samo zaboravili.“ Ali, nuklearne bombe su i danas u Bihelu. Nalaze se u podzemnim skladištima koja čuvaju teško naoružani američki vojnici. Oko baze je podignuta nova, masivna žičana ograda. A stare nuklearne bombe će uskoro biti zamijenjene novim, razornijim modelom.
Pod „nuklearnim zaštitnim kišobranom“
Sjedinjene Države su tokom Hladnog rata naveliko snabdjele Zapadnu Evropu atomskim oružjem, kako bi Sovjetski savez odvratile od mogućeg napada. Najveći dio tog oružja SAD su nakon 1991. povukle. Ali jedan dio je ostao. Procjenjuje se da je u Evropi stacionirano oko 150 atomskih bombi: u Italiji, Turskoj, Belgiji, Holandiji i Njemačkoj.
Mnogi Nijemci nisu imali pojma da su stacionirane u malom mjestu Bihel u kojem živi 1.200 stanovnika. Čak ni mirovna aktivistkinja Elke Koler to nije znala kada se 1980. tu preselila.
„To je za mene bio totalni šok.“
O tome je saznala tek sredinom 1990-ih, iz štampe. Savezna Vlada Njemačke zapravo nikada zvanično nije priznala da su u Bihelu uskladištene nuklearne bombe.
Njemački piloti će ih nositi na cilj
Bihel nije izabran tek tako. Tu je stacionirana Bundesverova Taktička vojna eskadrila 33. Ako bi došlo do napada nuklearnim oružjem, piloti bi nuklearne bombe nosili do cilja njemačkim lovcima tipa Tornado.
Taj model organizacije zove se „nuklearno učešće“, a prema njemu zemlja koja nema nuklearno oružje, u ovom slučaju Njemačka, može da uzme učešće u američkim bombardovanjima. Zadaci su jasno podijeljeni: kodove za aktiviranje atomskih bombi ima samo američka vojska, ali njihovo bacanje bi trebalo da izvrše njemački vojnici.
Zastrašivanje starim avionima
Atomske bombe su „jasan signal zastrašivanja za svakog potencijalnog protivnika“, navodi se u listu „Nuclear Posture Review“, u kojem je američka vlada u februaru 2018. opisala svoju nuklearnu strategiju. No, da li bombe u Bihelu zaista mogu da zastraše?
Njemački borbeni avioni tipa Tornado koji su predviđeni da nose atomske bombe proizvedeni su 1980. Oni su danas u tehničkom smislu zastarjeli i često se kvare. Eksperti sumnjaju da bi mogli da savladaju najmoderniju rusku protivvazdušnu odbranu. A Njemačka vlada još nije donijela odluku o tome koji avioni bi trebalo da naslijede stari Tornado.
Vojno gledano, atomsko oružje koje se skladišti u Njemačkoj, „sigurno nije odlučujuće za vojni uspjeh ili neuspjeh“, smatra ekspert za odbranu iz redova Zelenih u Bundestagu Tobijas Lindner. On to pre vidi kao „skup, opasan, zastarjeo i simboličan prilog, kako bi Njemačka unutar NATO bila na izvoru informacija“.
Razmjena informacija u NATO-u
Jer, u rukama NATO su strateški planovi za nuklearni zaštitni kišobran za zapadnu Evropu. Tačnije rečeno, u Grupi za nuklearno planiranje, u kojoj sjede ministri odbrane svih država članica NATO – s izuzetkom Francuske koja, kao nuklearna sila, po sopstvenoj želji ne želi da učestvuje u tom tijelu. A SAD redovno informišu svoje saveznike o stanju nuklearnih planova.
Biti u toj grupi u NATO za Njemačku je izuzetno važno, to stalno naglašavaju članovi njemačke vlade. Te argumente predstavnika Njemačkog Ministarstva odbrane zna i Hans Kristensen, jedan od najboljih poznavalaca te materije na svijetu.
„Oni vjeruju da će imati mogućnost da utječu na SAD u slučaju intervencije atomskim oružjem. Onoliko koliko ja mogu da procijenim, to je čista fantazija“, ocjenjuje Kristensen, direktor Nuklearnog informacionog projekta u Federaciji američkih naučnika u Vašingtonu.
„Bez Njemačke će sve propasti“
On još nikada ni od jednog predstavnika američke vojske ili Pentagona nije čuo da bi „posebno uzeo u obzir njemački stav u vezi intervencije atomskim oružjem“, naglašava Kristensen za DW. No, političari vladajućih partija u Berlinu tome protivriječe.
„U trenutku kada se povučemo, niko nas više neće pitati kako treba da se razvija dalja nuklearna strategija NATO“, tako nekako je to formulisao Fric Felgentroj, poslanik SPD u Bundestagu.
Ali, ne radi se samo o tome da se ima pristup informacijama, naglašava poznavalac prilika u NATO Hajnrih Braus. Taj penzionisani general-pukovnik bio je savjetnik u NATO za pitanja zastrašivanja.
„Ako Njemačka istupi iz učešća u nuklearnom programu i raspodjeli tereta, onda će istupiti i druge zemlje, poput Belgije, Italije i Holandije“, smatra Braus, koji je u NATO bio zadužen za odbrambenu politiku i vojne snage.
On smatra da bi, bez jedne vojno važne zemlje kao što je Njemačka, „cijeli sistem bio prilično uzdrman ili bi se sve urušilo“. Braus navodi i sljedeće:
„Zašto bi SAD trebalo da same podnose teret nuklearnog rizika, ako se radi o zaštiti Evrope?“
Ruski faktor
Prije deset godina, krajem marta 2010, Bundestag je od Savezne vlade velikom većinom zahtijevao da se „snažno založi za povlačenje američkog atomskog oružja iz Njemačke“. Ali, nijedan od tri sastava vlade pod rukovodstvom Angele Merkel nije se usudio na taj korak. Otkako je pak Rusija 2014. protivno međunarodnom pravu anektirala Krim, i u zapadnoj Rusiji postavila rakete srednjeg dometa sposobne da ponesu nuklearne bojeve glave, povlačenje atomskog oružja više nije opcija.
„Mi tako demonstriramo da smo na strani Amerikanaca“, izjavio je jedan pilot Tornada koji je dugo bio stacioniran u Bihelu.
„Ako mi više ne bismo sarađivali, SAD bi pojačale pritisak na nas.“
Pritom, američki predsjednik Donald Tramp ne propušta priliku da od evropskih NATO-saveznika zatraži da se više angažuju za svoju sopstvenu bezbjednost.
Skup program modernizacije
Deset godina od odluke Bundestaga predstoji modernizacija američkih atomskih bombi tipa B61-3 i B61-4, koje su stare dobrih 30 godina i na kraju svog životnog vijeka. One bi trebalo da budu zamijenjene sasvim novom bombom B61-12, koja je pokretljiva i može preciznije da gađa ciljeve. Prema mišljenju eksperta za nuklearno oružje Kristensena, u pitanju je „značajna vojna prednost“.
Prednost, koja će SAD mnogo da košta: procjenjuje se – deset milijardi dolara.
„Postoje proračuni prema kojima bi bilo jeftinije bombe izraditi od čistog zlata“, naglašava Kristensen.
„Operacija zamjena bombi“
Kritičari strahuju da bi zbog novih bombi koje bi mogle da preciznije pogađaju ciljeve, mogla da poraste opasnost od nuklearnih napada.
„Lično strahujem da će se ponovo rasplamsati sukob na relaciji Istok-Zapad“, kaže Elke Koler, koja je za svoj angažman protiv nuklearnog oružja 2019. dobila Ahensku mirovnu nagradu.
I ekspert za naoružavanje, Tobijas Lindner iz Zelenih smatra da je „moguće zamisliti prelazak nuklearnog praga“ s novom generacijom nuklearnog oružja.
Ipak, još se ne zna tačno kada će nove, moderne bombe stići u malo mjesto Bihel u Njemačkoj. Eksperti računaju s tim najranije 2022. U svakom slučaju, zamjena bombi obavit će se u najvećoj tajnosti, smatra jedan pilot borbenih aviona, koji dobro poznaje Bihel.
„Kad se pista blokira, ne zna se da li američki avioni dovoze koka-kolu ili odnose bombe.“
