Toksini iz zraka škode nam na mnogo načina. Pored dobro poznate povezanosti s rakom pluća i srčanim bolestima, naučnici sada pronalaze nove dodirne tačke sa poremećajima poput dijabetesa i Alzheimerove bolesti.
Još nije do kraja poznato na koji način zagađenost zraka do toga dovodi. Naučnici, također, pokušavaju otkriti kako su neki ljudi stekli otpornost.
Neki istraživači tvrde da se odgovori na ova pitanja nalaze u našoj evolutivnoj prošlosti. Naši preci su se borili s toksinima iz zraka, navode Benjamin Trumble s Univerziteta u Arizoni i Kaleb Finch s Univerziteta u Južnoj Kaliforniji.
Podložnost bolestima
Oni dodaju da su preci razvili otpornost na ove zagađivače, te da nam danas ta adaptacija pruža zaštitu, doduše ograničenog raspona, od otrova u zraku. Neke genetske adaptacije, sa druge strane, dovele su do toga da smo podložniji bolestima.
Prije oko sedam miliona godina, u Africi su se intenzivirale suše. U savane bi periodično stizale snažne pješčane oluje iz Sahare.
“Kada se podigne prašina, nastaju problemi s plućima”, navodi dr Finch.
Pluća prvih ljudi su bila iritirana polenom i česticama fekalnih materija koje su proizvodile životinje.
Dr. Finch i dr. Trumble zagovaraju stav da bi naučnici trebali uzeti obzir mogućnost da su ove okolnosti promijenile našu biologiju.
Jedno shvatanje gena je da su značajno evoluirali otkada su se naši preci iselili iz šuma.
Jedan od njih je MARCO koji služi kao shema za proizvodnju molekularne kuke koju koriste ćelije imunološkog sistema u našim plućima. Ti molekuli raščišćavaju bakterije i čestice.
Udisanje prašnjavog zraka dovelo je do evolucije ovog gena kod naših predaka koji su lutali savanama. Tako kaže hipoteza dr. Fincha i dr. Trumblea.
Kasnije su naši preci ovladali vatrom. Dim je stvorio novi evolutivni pritisak, vjeruju dr. Finch i dr. Trumble. Došlo je evolucije enzima jetre, naprimjer, kako bismo se mogli osloboditi toksina koji iz pluća putuju kroz krvotok.
Gary Perdu s Univerziteta u Pensilvaniji i njegove kolege pronašli su dokaze da je dim podstakao evoluciju još jednog gena – AHR. Ovaj gen stvara proteine. Kada se toksini zalijepe za protein, ćelije oslobađaju enzime koji neutraliziraju otrov. Ipak, fragmenti koji ostaju iza toga mogu dovesti do oštećenja tkiva.
Dr. Perdu vjeruje da je kod ljudi razvijen slabiji AHR odgovor kao kompromis kako bi se minimizirala šteta koju nam nanose toksini iz zraka, ali uz što manje sporednih efekata.
Rizik od demencije
Istraživači su otkrili i da gen ApoE4 povećava rizik od demencije pri izloženosti zagađenom zraku. Ova istraživanja, međutim, odnose se na industrijalizirane zemlje.
Kada su istraživači posmatrali društva poput poljoprivrednika u siromašnim selima u Gani ili šumara u Boliviji, ApoE4 imao je drugačiji efekt.
U ovim društvima su veliki uzročnik smrti infektivne bolesti. Na takvim mjestima, ApoE4 povećava šanse da ljudi dožive odraslo doba i imaju djecu.
Prirodna selekcija možda je davala prednost ApoE4 stotinama hiljada godina, ali taj gen i drugi slični njemu možda su imali štetne sporedne efekte koji su bili nevidljivi sve do ovog čađavog, zadimljenog modernog doba.
